تأثیر ایدئولوژیِ چَپ بر موسیقی ایران (۲)

تأثیر موسیقی بر ایدئولوژی چپ
موسیقی نه‌تنها تحت تأثیر ایدئولوژی چپ قرار گرفت، بلکه بر تقویت و گسترش این اندیشه‌ها نیز تأثیر گذاشت. موسیقی با تبدیل مفاهیم پیچیده‌ی چپ به زبانی ساده و تأثیرگذار، به ابزاری برای تبلیغ و ترویج این ایدئولوژی تبدیل شد. همچنین، موسیقی در نقش یک رسانه با ایجاد حس همبستگی و هویت جمعی، به تقویت جنبش‌های اجتماعی مرتبط با چپ کمک کرد. حتی پس از انقلابِ ضد سلطنتی، موسیقی زیرزمینی همچنان از اندیشه‌های چپ الهام می‌گیرد و نشان‌دهنده‌ی تداوم این تأثیر متقابل است.

نقش شاعران خَلقی
در ادامۀ این روند شاعران و روشن‌فکران چپ‌گرایی مانند احمد شاملو، اخوان ثالث، سیاوش کسرائی، خسرو گل‌سرخی، کرامت‌الله دانشیان، هوشنگ ابتهاج، ایرج جنتی عطایی و دَه‌ها تنِ دیگر از شاعران و ترانه‌سرایان با سروده‌هایشان الهام‌بخش بسیاری از موسیقی‌دانان برای ساخت آثاری از این دَست شدند. اشعاری که مفاهیمی مانند آزادی، برابری، عدالت، مبارزه با ظلم، جان‌کلام و پیام مشترک همگی‌شان بود، ترانه‌هایی شدند که در میان مردم گُل کرده و محبوبیت زیادی به‌دست آوردند. این اشعار، همراه با موسیقی، به ابزاری قدرتمند برای بیان اعتراضات اجتماعی و سیاسی تبدیل شدند.

تداوم تأثیر چپ در موسیقی زیرزمینی
پس از انقلابِ ضدسلطنتی، موسیقی انقلابی با مضامین مذهبی و سیاسی به اوج خود رسید، اما تأثیر اندیشه‌های چپ همچنان در برخی آثار دیده می‌شد. محمدرضا لطفی، حسین علیزاده، علی‌اکبر شکارچی (چند تَن از ده‌ها موسیقی‌دان چپ‌گرا) از شاخص‌ترین این هنرمندان بودند.

در دهه‌های اخیر نیز، موسیقی زیرزمینی ایران به‌عنوان شکلی از مقاومتِ فرهنگی در برابر محدودیت‌های حکومتی ظهور کرده است. بسیاری از هنرمندان این سَبک، از اندیشه‌های چپ الهام گرفته‌اَند و به مسائلی مانند سرکوب، استبداد، فقر، پوشش اختیاری و جنسیّت می‌پردازند. این موسیقی به‌دلیل محدودیت‌های موجود بیش‌تر در رسانه‌های اجتماعی و فضای مجازی به‌صورت غیررسمی منتشر می‌شوند.

جمع‌بندی
گذار از موسیقی درباری به مردمی
ایدئولوژی چپ با مردمی‌سازی موسیقی، استفاده از آن به‌عنوان ابزار اعتراض و تأثیرگذاری بر شاعران و روشن‌فکران، توانست موسیقی را از انحصار دربار خارج کند و به هنری مردمی و متعهّد تبدیل نماید. این تحوّل نه‌تنها به غنای موسیقی ایرانی کمک کرد، بلکه آن‌را به رسانه‌ای قدرتمند برای بیان دغدغه‌های مردم تبدیل نمود. امروزه موسیقی ایران به‌عنوان آئینه‌ای از تحولات اجتماعی و سیاسی، همچنان در حال بازتاب این اندیشه‌ها و سیّر تکامل خود است.

متن داخل جلد آلبوم چاووش سه به قلم هوشنگ ابتهاج مدیر کانون چاووش که خود از مدیران موسیقی پیش از انقلاب بود

منابعی برای مطالعه‌ی بیشتر
۱. تاریخ موسیقی ایران، روح‌الله خالقی
۲. موسیقی و سیاست در ایران، ساسان فاطمی
۳. موسیقی و هویت، محمدرضا درویشی
۴. زندگی‌نامه و آثار هنرمندان چپ‌گرا
۵. موسیقی ایران از انقلاب مشروطیت تا انقلاب جمهوری اسلامی ایران، امیراشرف آریان‌پور.
۶. “Music and Politics in Iran” by Nahid Siamdoust
۷. “The Art of Persian Music” by Jean During
۸. “Iranian Music and Popular Entertainment” by Laudan Nooshin.