گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

پرنیان حامد: حسین‌خان هنگ‌آفرین هدیه‌ای از شاه عثمانی داشته است

پرنیان حامد

در اینجا نیاز می‌دانم که صحبت‌هایم را به پایان‌نامه آقای محسن محمدی که با عنوان «ارمغان طرب» توسط انتشارات ماهور به انتشار رسیده است ارجاع دهم؛ ایشان با در تحقیقاتی که انجام داده‌اند نام لومر را در لیست کسانی که همراه با مظفرالدین شاه از ایران خارج شده‌اند نمی‌بینند در حالی که در ۲۹ خرداد ۱۲۷۹، نام لومر جزو هفت نفری هست که به پاریس می‌روند.

اینجا آقای محمدی سوالی را مطرح می‌کنند و آن این است که در مقدمه‌ای که برای این نت‌ها در ایران چاپ شده در تاریخ ده ژوئن سال ۱۹۰۰ برابر با ۱۲۷۹ خورشیدی دیده می‌شود، در حالی که با استناد به تاریخ قبلی ایشان در ۲۶ ژوئن باید به فرانسه رفته باشند!

گویا این مشکل قبلاً مطرح شده بوده و اینطور مسئله حل و فصل شده که بعداً مقدمه‌ای بر روی این نت ها نوشته شده که اشاره می‌کند، این نت‌ها در ایران چاپ شده و در پاریس انبار شده است که از دید آقای محمدی این واقعه غیر ممکن است. در ضمن این نت‌ها دارای مهر چاپ خانه فرانسه است.

این آثار به عنوان آثار لومر چاپ می‌شود در حالی که در دو سال بعد این آثار در ایران مجددا چاپ می‌شود که لومر در مقدمه آن از جمع آوری ناصرهمایون تشکر کرده است. پس مشخص می شود که این نت، ساخته لومر نیست و جمع آوری ناصرهمایون است.

تناقض دیگری که در اسناد تاریخی وجود دارد این است که شاه در همه جا می‌گوید ناصرهمایون پیانو می‌زده در حالی که ظهیرالدوله می‌گوید آنتوان پسر کنت دومِنت پیانو می‌زده است. آقای محمدی می‌نویسند که احتمالا ظهیرالدوله با ناصرهمایون مشکلی داشته ولی به گمان من ظهیرالدوله درست می‌گفته و ناصر همایون پشت پیانو نبوده است. ظهیرالدوله اعمال بدی از ناصرهمایون دیده بوده که از دست او ناراحت بوده است. در آینده این موضوع نیز مشخص می‌شود.

به دلیل خدمات فراوان در موسیقی حسین‌خان هنگ‌آفرین در سال ۱۲۸۵ ارتقاء مقام می‌گیرند. در همین سال که برابر است با ۱۹۰۶ میلادی ایشان برای ضبط موسیقی روی صفحه گرامافون، کشور را ترک می‌کنند. در این سال مظفرالدین‌شاه پس از امضای قانون مشروطه از دنیا می‌رود.

یک کارت دعوت انجمن اخوت با تاریخ سال ۱۲۸۶ در میان اسباب حسین‌خان وجود دارد که نشاندهنده عضویت ایشان در این انجمن است.

۱۲۸۷ ایشان مجدداً ارتقاء درجه می‌گیرند و در سال بعد توسط علی معصوم یک نقاشی از چهره ایشان کشیده می‌شود.

همچنین در سال ۱۲۸۹ برابر با ۱۹۱۰ میلادی برای بار دوم کشور را برای ضبط صفحه به مقصد لندن ترک می‌کنند. در این سفر برادر ایشان علی اکبر فلوتی با فلوت، درویش خان و و اسدالله خان با تار، باقرخان رامشگر با کمانچه و مشیرهمایون شهردار با پیانو گروه را همراهی می‌کردند.

سرود سلام شاه در کشور عثمانی در همین سال ضبط شده که به نظر می‌رسد با همین گروه در مسیر لندن آنرا ضبط کرده باشند.

حسین‌خان هنگ‌آفرین چند جعبۀ سفید رنگِ ساز از جنس عاج فیل داشته که هدیه شاه عثمانی بوده ولی بعداً متاسفانه پسر ایشان این جعبه را می‌فروشد.

ایشان در سال ۱۳۹۰ یک مارش نظامی می‌نویسد که تاریخ قمری آن ماه شعبان است که این مارش همراه با امضای ایشان است. در سال ۱۲۹۳ که بخش موسیقیِ دارالفنون به دلیل درگذشت لومر تعطیل شده بود مجدداً فعال می‌شود و در سال ۱۲۹۷ مدرسه موسیقی از دارالفنون جدا شده و زیر نظر وزارت معارف می‌رود که دوره‌ای شش ساله داشته و در آن زمان احمدشاه دو عدد پیانو را به این مرکز هدیه می‌کند. این دوره ایران درگیر جنگ جهانی دوم و قحطی بوده است و او به بیماری مبتلا می شود.

 

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد متولد ۱۳۶۰ تهران
نوازنده تار و سه تار، خواننده آواز اپراتیک و سردبیر مجله گفتگوی هارمونیک
لیسانس تار از کنسرواتوار تهران و فوق لیسانس اتنوموزیکولوژی از دانشکده فارابی دانشگاه هنر تهران

۱ نظر

بیشتر بحث شده است