کیوان پهلوان
نحوه اجرای مراسم نوروز خوانی در اغلب شهرها و مناطق کشورمان شبیه به هم است، نوروزخوانان معمولا تنها، دو نفره یا در گروههای چهار نفره به اجرای این مراسم می‌پردازند و هریک وظیفه‌ای را بر عهده می‌گیرند. معمولا دو نفر از اعضای گروه که صدای بهتری دارند، شعر را با آواز می‌خوانند و یکی دیگر از اعضای گروه ساز می‌زند. نفر چهارم گروه هم «کوله‌کش» یا «بارکش» است که با کیسه‌ای بر پشت یا در دست، هدایا را از مردم می‌گیرد و در کوله می‌گذارد.
نوروز خوان‌ها در کنار هم راه میروند و با ساز و دهل نوید ورود خود به محله‌ها را می‌دهند. این افراد هنرمند با همراهی یکدیگر به درب خانه‌ها میروند و با اطلاعاتی که معمولا از قبل در مورد صاحب خانه دارند، نام او را صدا می‌زنند و با حمد و ستایش پروردگار و نوید آمدن سال نو، تقاضای انعام و عیدی می‌کنند.
اگر نوروز خوان‌ها هدیه‌ای از صاحب خانه دریافت نمایند، با مصرعی زیبا و شاد دعاگوی او و خانواده‌اش می‌شوند و در غیر این صورت با اشعاری طنز و گله آمیز منزل وی را ترک کرده و به درب خانه‌ای دیگر میروند. پول، شیرینی، گردو، تخم‌مرغ، برنج، نخود و کشمش یا اجناس دیگر جز هدیه‌هایی است که مردم اغلب به نوروز خوان‌ها می‌دهند.
مراسم نوروزخوانی در واقع از ۱۵ روز مانده به عید یا روزهای آخر اسفند اجرا می‌گردد و نوروزخوان‌ها با خواندن اشعاری زیبا فرا رسیدن فصل بهار را به مردم خبر می‌دهند. شکل امروزی مراسم نوروز خوانی بیشتر شبیه به اجرای نمایش‌های آیینی می‌باشد که از منظر پژوهشگران و کارشناسان این کار بیشتر جنبه نمادین یا سرگرمی برای مردم دارد. در واقع نوروز خوانی امروزه بیشتر شبیه به نمایش‌های خیابانی یا کارناوال‌های شادی اجرا می‌شود که در آن شعر، موسیقی، آواز و نمایش را می‌توان در کنار هم تماشا کرد.
اشعار و نحوه اجرای مراسم نوروز خوانی در شهرهای مختلف ایران تفاوت‌هایی جزیی با هم دارد. در شهر شاهرود مراسم نوروز خوانی به دو شیوه و توسط دو گروه از مردم محلی اجرا می‌شود، گروه اول مردانی هستند که از طریق نوروز خوانی روزگار خود را می‌گذرانند، به این افراد مهربان و زحمتکش مردم محلی عناوین بهار لاله زار، شعرخوان یا پیش بهار را داده‌اند. این گروه از نوروز خوان‌ها معمولا از اوایل اسفند ماه به روستاهای مختلف میروند و نوید آمدن بهار را به مردم محلی می‌دهند.
لباس این افراد معمولا قبای بلند سفید یا مشکی است و گیوه‌ای بر پا و عصایی در دست دارند. این نوروز خوان‌ها اغلب در گروههای دو تا پنج نفره در روستاها مراسم نوروز خوانی را با شور و شادی اجرا می‌کنند تا با این بهانه تحفه‌ای از مردم محلی دریافت کنند.
این افراد معمولا قریحه شاعرانه‌ای دارند و بداهه سرایی هم می‌کنند، مردم حضور این افراد را به فال نیک می‌گیرند و برخی هم نُقل یا خرما از نوروزخوانان به‌عنوان تبرک می‌گیرند و بر سر سفره هفت سین خود می‌گذارند. گروه دومی که در شهر شاهرود مراسم نوروز خوانی را اجرا می‌کنند، نوجوانان این منطقه هستند که معمولا پس از غروب آفتاب در محله‌ها و روستاها حرکت کرده و آغاز بهار و فرا رسیدن نوروز را به مردم شهر و دیار خود تبریک می‌گویند. شعرهایی که این نوجوان‌های نوروز خوان زمزمه می‌کنند با هم متفاوت است، اغلب این شعرها ریشه تاریخی دارد.
۱ نظر