گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

تحقیقی درباره باربد؛ موسیقیدان دوره ساسانی (۷)

نخچیرگان به مجموع الحان سی گانه ی باربد شامل می شد. باربد آفریننده ترانه های نوروزی نیز به شمار می رود. از این ترانه ها می توان به فرخ روز، سروستان، ارغنون، لبینا اشاره کرد. آثار باربد را موسیقیدانان قرون بعدی چون شعبه، جنس، آوازه، و شاخه های مهم مقام ها توضیح و توصیف کرده اند، عبدالقادر مراغه ای در مقاصد الالحان ماهیت تاریخی و موسیقی لحن و آثار باربد را خاطرنشان نموده و آن را زمینه دوره اول تشکیل مقام ها شمرده است.

به عقیده منوچهری دامغانی ترانه های باربد ساعت به ساعت از حنجره طوطی وار رامشگران خراسان طنین می اندازد. بایستی یاد آور شد که باربد در تصانیف خویش نه تنها پیروزی نبردهای شاهان ساسانی را وصف کرده، بلکه در تعدادی از آنها تمام رستاخیز های زمانه اش را مجسم ساخته است.

ابن جاحظ خاطرنشان می کند که از رامشگران عهد خلیفه ها، موصلیها بیشترین حسادت را به باربد می کردند. آنان دستاوردهای خویش را که سراسر تقلید از آفریده های باربد بود، در لباس افسانه به حضور هارون الرشید پیشکش می کردند و از این راه انعام و جامه های فاخر می ستاندند. همین مطلب را مورخان، ادیبان و موسیقی دانان دیگر در نوشته های خویش تقویت داده اند.


افول و ناکامی ها


باربد بیشترین آثار هنری خویش را در تیسفون آفرید و نبوغ هنری او در پایتخت به اوج رسید. سلسه ساسانی در زمان یزدگرد سوم آخرین نماینده (۶۳۲-۶۵۲ میلادی) این دولت پر افتخار که بیش از چهارصد سال ادامه داشت فروپاشید و خاتمه یافت.

جای شک نیست که آثار باربد و سنت های محفل او در عهد امویان نیز معتبر بوده است. آشنایی همه جانبه عالم عرب با شخصیت و هنر باربد در دوران خلافت علی ابن ابیطالب وسعت یافته است. حمله نابهنگام امپراتور ایراکلی به ایران زمین وضع داخلی سلسله مقتدر ساسانی را به لرزه درآورد و متزلزل کرد.

درباریان و کارگزاران خسروپرویز این وضع را بهانه کرده، شهریار را به دست پسرش شیرویه کشتند. باربد همیشه مردم وسیاستمداران را از خوف و خطر خلفای مرتجع آگاه و به هوشیاری دعوت کرده بود. باربد با هنر خود کوشید تا مردم را بر ضد نابسامانی های داخلی و خارجی بسیج کند. او نخستین طعم شکست خسروپرویز از اعراب را در واقعه زقار چشید. او نمی خواست تا تازیان بیابانگرد ویرانی و خرابی را برای مردم هنرور و شاعرمنش ایران زمین به ارمغان آورند. سرانجام باربد قربانی دسیسه های دشمنان درباری و حمله های بیگانگان بربر می گردد.

باربد تا هنگام قتل خسروپرویز ریاست رامشگران مملکت را عهده دار بود، پس از آن دیگر نمی خواست ساز و آوازش در اختیار قاتلان باشد. از اینرو به قول فردوسی او انگشتان سحرانگیزش را برید و سازش را آتش زد! و یا اینکه خود پس از به تخت نشستن شیرویه پایتخت را ترک گفته است.

مسعود پورقریب

مسعود پورقریب

۱ نظر

بیشتر بحث شده است