گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

تاریخ مختصر موسیقی ایران، پیش از اسلام تا صفویه (۲)

یکی از تمدن های مهم پیش از آریایی ها تمدن عیلام است (۳۰۰۰-۶۴۵ ق. م) مرکز تمدن عیلام، شوش بود. تمدنی مهم به لحاظ فرهنگی و هنری. یک جا نشین بودند و بسیار مذهبی، آثاری از آنان باقی ماند است. خدایان متفاوتی داشتند که آن خدایان در اماکنی به نام زیگورات (معابد عیلامیان) پرستش میشدند. یکی از این زیگورات ها، چغازنبیل است. زیگورات ها ۵ طبقه بودند امروزه ۲ طبقه از آن باقیست که از جنس گل رس و آجر هستند. در کتیبه ها آمده که نوازندگانی در اختیار خداوندان بودند. آنها از صبح تا شام در حال نواختن بودند و بسیار متدین. از چغازنبیل مهری به نام چغامیش باقی مانده که اولین تصاویر ساز حکاکی شده روی آن است. حجاری دیگری نیز به نام کول فره که آن نیز تصاویر ساز در بر دارد.

از تمدن عیلام سازهایی باقی مانده که تمام آنها خودصدا و یا هواصدا هستند. در گورهای کرمان بوق هایی فلزی، در کردستان سازهایی مانند صدف، از تپه آذربایجان سوتک های استخوانی، از مالیک گیلان زنگوله و از منطقه شوش جغجغه سفالی.


پس از ورود آریایی ها


یک حکومت به مرکز هگمتانه ایجاد می شود که بقایایی از آن در کرمان و لرستان باقیست. اطلاعات موسیقایی باقیمانده چیزیست که توسط هرودوت نوشته شده است که در جشن ها خنیاگرانی بودند که داستان های منظومی را روایت می کردند. فرض است که زرتشت در دوره مادها میزیسته. کتاب مقدس اوستا چند بخش مهم دارد: یسنا، یشتها، وندیداد، خرده اوستا و ویس پرد، این دعاها به صورت آوازی و ریتمیک خوانده میشده مثلا یشتها شعرهای هجایی سیلابی هستند.

اوستا بخشی بنام گاتاها دارد. گات ها یا گاث ها شعرهای سیلابیک هستند و ریتمیک خوانده می شوند. فرض بر این است که گات ها یا گاث ها به مرور زمان به گاه تبدیل شده است. کتاب مقدس دیگری بنام ریگ ودا به زبان سانسکریت متعلق به آریاییان است که در آن نیز موسیقی نقش مجزایی ندارد و برای خواندن اوراد استفاده میشده است.


هخامنشیان – تاسیس ۵۵۰ ق. م


قلمرو کوروش بزرگترین قلمرو تاریخ ایران و امپراطوری های جهان است. به علت وسیع بودن قلمرو امکان ارتباط با سایر تمدن ها وجود داشت، از جمله مصر. در این دوره به علت رفت و آمد موسیقیدان ها موسیقی رشد ویژه ای کرد. هخامنشی ها یونان را رقیب خود می دانستند و این دلیل دیگری در رشد هنر آن دوران بود.

موسیقی هخامنشی سه نوع بود. نوع اول موسیقی آیینی که برای بیان عقاید مذهبی و گاهی در مراسم قربانی کردن استفاده میشد و این موضوع توسط هرودوت ثبت شده است. سنج های مفرقی باقی مانده از آن دوران این موضوع را اثبات می کند. نوع دوم موسیقی زرمی و دیگری موسیقی بزمی بود.

موسیقی کلاسیک ایران از این دوره آغاز می شود. موسیقی کلاسیک نوعی از موسیقیست که مبانی تئوریک دارد و قابل آموزش است و مربوط به قوم خاصی نیست و در عین حال جهان شمول است. از دوره هخامنشی به بعد به موسیقی صرف برمیخوریم که صرفا جنبه مذهبی ندارد به این موسیقی، کلاسیک یا بزمی می گویند. در این دوره موسیقی درباری می شود و در جشن هایی مانند مهرگان نقش اصیش را ایفا می کند.

مسعود پورقریب

مسعود پورقریب

۱ نظر

بیشتر بحث شده است