گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

تاریخ مختصر موسیقی ایران، پیش از اسلام تا صفویه (۳)

مورخ یونانی گزنفون از موسیقی زرمی هخامنشیان یاد می کند که سپاهیان ایران از طبل و شیپور استفاده می کردند. داریوش سوم از اسکندر شکست می خورد و دربار سوزانده می شود و خیلی از سازها و نوازندگان به اسارت و غنیمت برده می شوند. سلوکیان به قدرت می رسند و همه چیز تحت تاثیر فرهنگ هلنی یونان قرار می گیرد. سلوکیان ۷۰ سال حکومت کردند.


اشکانیان (پارتیان)


تیرداد و ارشک منطقه پارت را تصرف کردند. در ابتدای حکومت اشکانیان فرهنگ هلنی همچنان قالب بود تا جایی که کم کم نفوذ خود را از دست می دهد و موسیقی اشکانی و پارتی شکل می گیرد.

در شوش مجسمه ای گلی از یک نوازنده کشف شد که سازی با ۹ لوله صوتی در دست دارد، این ساز از یونان به ایران وارد شده بود و به آن سیرنکس می گفتند در ایران آن را موسیقار یا ارغنون نامیدند. موسیقی اشکانیان هم در ژانرهای مختلف مذهبی، رزمی و بزمی بود. در موسیقی آیینی سازها بیشتر چنگ و بادی بودند. دربار پرجلال اشکانی مراسم های مختلف موسیقی داشت که به جز سازهایی که ذکر شد از سازهای کوبه ای هم استفاده می کردند، این موضوع نشان می دهد که موسیقی مذهبی ریتمیک نبوده است.

گوسانان پارسی

شاعران خنیاگر بزمی دوران پارت. تا پیش از این موسیقی فقط درباری بود ولی گوسانان موسیقی را برای عوام اجرا می کردند. نقال، مرثیه خان، آوازخان، نوازنده و شاعر بودند که در مراسم های مختلف به صورت فردی و گروهی به اجرای موسیقی می پرداختند. امروزه عاشیق ها و بخشی ها را بازماندگان گوسانان می دانند. اهمیت گوسانان در این است که بستر موسیقی را به خارج از دربار انتقال می دهند چیزی شبیه تروبادور ها در فرانسه.

در غرب فلات ایران اشکانیان با رومی ها در نبرد بودند. یک دهل زنگوله دار از این دوران باقی مانده که صدایی ترسناک ایجاد می کرده است.

منظومه ویس و رامین اثر فخرالدین اسعد گرگانی اظلاعات زیادی از فرهنگ دوره اشکانی به ما می دهد. سازهای بادی این دوره از قبیل بوق، شیپور، گاودم و سازهای کوبه ای کوس، دهل، تبیره، سنج و… هستند.

فهلویات یا پهلویات از معدود ژانرهای موسیقی دوره پارتی است. شعرهایی با وزن مشخص و ساده که برای بیان مسائل زندگی روزمره بود و بسیار پرطرفدار. پس از اسلام به دوبیتی تغییر نام می دهد.

ساسانیان

در این دوره فرهنگ و هنر به اوج شوفایی رسید. حکومت مستحکم و قدرتمند ساسانی عصر طلایی فرهنگ و هنر را رقم زد که حتی پس از ورود اسلام تاثیر خود را از دست نداد. طبقه نوازندگان رشد کرد و با پزشکان و دبیران و اختران یکسان شد. از نوازندگان مشهور ساسانی می توان به باربد (برای مطالعه بیشتر در مورد باربد می توانید به مقاله «پژوهشی درباره باربد» به قلم نگارنده مراجعه فرمایید) و نکیسا اشاره کرد.

دانشگاه جندی شاپور در این دوره تاسیس شد و از مهمترین معماری های دوره ساسانی می توان به طاق کسری یا طاق بستان اشاره کرد. دوره ساسانی همانند رنسانسی در تاریخ هنر ایران زمین بوده است. دین رسمی زرتشتی بود اما سایر ادیان نیز آزاد بودند مانند دین مانوی یا مزدکی. مانی شاعر و نقاش و دانشمند بود و پیروان بسیاری داشت. با ورود این دین به کشورهایی مانند چین و مناطق آسیای میانه موسیقی ایران نیز به آن مناطق نفوذ می کند. در دین مزدکی که جهان را متاثر از چهار قوه عقل، حافظه، شعور و شادی میداند، نماینده شادی در جهان، موسیقی است.

مسعود پورقریب

مسعود پورقریب

۱ نظر

بیشتر بحث شده است