علیرضا میرعلی نقی
چرخ عظیم این همه تولید از یک فرم مشخص (سرود) در خدمت یک هدف مشخص (تقدیس دفاع در مقابل دشمنی) را موسیقیدانانی می چرخاندند که تقریبا تمام آنها در نظام آموزشی تحصیل، تمرین و تجربه کرده بودند و در رشته تخصصی خود، تحصیلات آکادمیک منظمی را داشتند. تنی چند از خوانندگان در این بین استثنا بودند و از محیط های دیگری نظیر فضاهای مداحی و آواز سنتی ایرانی برخاسته بودند. اطلاق واژه «عظیم» به این مجموعه تولید، از سر انشاپردازی و خرج کردن صنعت مبالغه نیست، سیدمحمدعلی گلپایگانی (گلریز)، خواننده نامی موسیقی دفاع مقدس در آن سال ها، از ۶۰۰ سرود و خواننده ای دیگر، اسفندیار قره باغی، از ۸۰۰ قطعه ای که خوانده است، سخن گفته اند.
غیر از این، حساب باقی خواندگان و همچنین حساب واحدهای تولید موسیقی در مراکز استان های سراسر کشور، جداگانه باید در نظر گرفته شود.
در بین این همه سرود، تعدادی مشخص و البته نه چندان اندک شمار، از دیدگاه هنر موسیقی، بداهت ملودی ها، هارمونی قوی، ارکستراسیون خوش خوان و اجرای دقیق و دلنشین، آثاری قابل توجه هستند که متاسفانه در هیچ کتاب یا مقاله ای، نظر عنایتی به آنها نشده است. این بی اعتنایی از طرف منتقدین، محققان و حتی موسیقیدانان چنان شدید و برخورنده است که سازندگان خلاق و معتقد آن سال ها را نیز به سکوتی سنگین و از سر اجبار وا می دارد.
گفتمان جدیدی که بین موسیقیدانان در بیست سال گذشته جریان داشته، آثاری این چنین را هر قدر هم که از ارزش های هنری، تکنیکی و بیانی برخوردار باشند با برچسب هایی مثل «دولتی» و «تاریخ مصرف گذشته» و «فرمایشی» و «مناسبتی» و «سفارشی»، از نظر می اندازند و آنها را غیرقابل اعتنا می دانند. نسل جدید منتقدان جوانی که نشریات تخصصی موسیقی را می گردانند نیز هیچکدام به این آثار توجهی نداشته اند و گویا ملاک «جدی بودن» و «روشنفکر بودن» و «مستقل بودن» در گفتمان پنهان و آشکار جامعه هزار رنگ موسیقی ایرانی، بویژه در تهران، بر حسب دوری و نزدیکی از آنچه که منسوب به نظام است، سنجیده می شود.
دلایل متعددی برای بی پایه بودن چنین مواضعی می توان آورد. اما نه در متون نوشتاری و نه در فضاهای فرو بسته تبادل افکار بین اهل موسیقی، بستر مناسبی برای ایجاد چنین بحث هایی، در حال حاضر وجود ندارد. سیاست زدگی بر تمام زوایای آشکار و پنهان زیست بوم محدود موسیقی در ایران سایه انداخته و امکان تحقیق، گردآوری و نتیجه گیری را از محققان علاقه مند به این موضوع مهم، سلب کرده است.
۱ نظر