امین ماسوری

نباید فراموش کرد که آهنگسازان کوچه‌بازاری از هوش و ذوق بالایی برخوردار بودند به‌طوری که گاه یک میزان یا یک جمله از آهنگ‌های عربی را وام گرفته، از آن آهنگی مجزا می‌ساختند که در اصطلاح موسیقیایی «نقل‌قول» و «واگویه» می‌کردند.

آغازگران موسیقی کوچه‌بازاری (۱) ایران را قاسم جبلی، ابراهیم سلمکی، منوچهر گودرزی و اسدالله باقری می‌دانند. بعدها نیز با وجود ده‌ها ملودی‌پردازِ این ژانر، در نسل دوم شخصیت‌هایی مانند: ناصر آهنیان، نصرالله ریاح‌پور، ناصر تبریزی، به‌ویژه یدالله بدر و سعید مهناویان آن‌را به اوج خود می‌رسانند.

آقای ساسان فاطمی در مقاله‌ «غزل‌خوانی و جایگاه آن در فرهنگ موسیقایی ایران» چاپ شده در نشریه‌ی هنرهای زیبا، شماره‌ی دوم، پاییز و زمستان ۱۳۹۵ می‌نویسد: «غزل‌خوانی در محافل رسمی با نام‌های کوچه‌باغی یا نام خودساخته‌ی بیات‌تهران شناخته شده است. …جایگاه این آواز در فرهنگ موسیقایی رسمی به‌طور وسیعی متاثر از جایگاه اجرا کنندگان آن در جامعه است که غالباً به قشری که به نام‌های مختلف مثل داش‌مَشدی، گردن کلفت، جاهل و غیر خوانده شده، تعلق دارند. این قشر فرهنگی-اجتماعی، همواره نماینده‌ی دو خصلت متضاد بوده و با نوسان میان جوان‌مردی و اوباشی‌گری، گاه احترام و گاه انزجار افراد جامعه و تقریباً همواره، سوءظن و بی‌اعتمادی آنها را برانگیخته است.»

غزل‌خوانی خراباتی که از آن به‌عنوان «غزل‌خراباتی» یاد می‌شود یکی از شیوه‌های آوازی است که طی چند دهه‌ی اخیر به‌علّت بی‌مِهری نهادهای مربوطه‌ی هنری رو به فراموشی است. تا آنجا که نگارنده اطلاع دارد یادداشت و مقاله‌ی محکم و پُر مغزی که بدین شیوه‌ی خاص آوازی پرداخته باشد به رشته‌ی تحریر در نیامده است؛ محدود نوشتاری وجود دارد که درباره‌ی آواز «کوچه‌باغی» یا همان «بیات تهران» می‌باشد.