آروین صداقت کیش

از دید بیشتر تاریخ‌نویسان (۱۰) این اختلاف نظر را می‌توان به «ترکیب موسیقی ایرانی با فنون موسیقی کلاسیک غربی با توازنی به سود موسیقی ایرانی» و «یکسره رفتن به سوی موسیقی کلاسیک غربی و کنار گذاشتن موسیقی ایرانی جز در جایگاه معدن مواد اولیه» یا اصطلاحا «دعوای موسیقی ملی و علمی» فروکاست. نباید از این امر چشم‌پوشی کرد که بررسی‌های بیشتر نشان می‌دهد در حقیقت چنین صورتبندی‌ای علتی جز فروکاست ندارد و روابط این دو گفتمان با یکدیگر و با سنت‌های موسیقی ایرانی پیچیده‌تر از این دوگانه‌ی ساده‌سازی‌شده است (۱۱).

شاید تا حدودی به این دلیل که فعالیت چپ‌گرایانه در آن روزگار سخت ممنوع و خطرناک بود ردی از تاثیرپذیری اهالی موسیقی از مهم‌ترین جریان‌های مارکسیستی عهد رضا شاه، ۵۳ نفر و حلقه‌ی دنیا، یا ارتباط یا آشنایی با آنها نمی‌بینیم (به عکس اهل ادبیات). تنها در سال‌های پایانی آن دوره به چند نام برمی‌خوریم که پیش از این در مقدمه در میان نامداران با گرایش چپ از ایشان یاد شده بود؛ هدایت، نوشین و نیما (۸).

چنین رگه‌هایی بیش از همه در زمینه‌ی ادبیات داستانی و شعر (تالیف یا ترجمه)، نقد ادبی، تئاتر و … پیش از این کاویده شده و مثال‌های چون (خلیقی و دیگران ۱۳۹۴)، (حسینی راد و دیگران ۱۳۹۱)،  و مانند آن در مطالعات هنر به دست داده است. گذشته از آن حتا در یک پیمایش ذهنی سردستی هم نام‌های بسیاری چون صادق هدایت، بزرگ علوی، احمد محمود، جلال آل احمد، محمود دولت‌آبادی، احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، مرتضی کیوان، هوشنگ ابتهاج، سیاوش کسرایی، عبدالحسین نوشین، م. به‌آذین و… به خاطر می‌آید.

تاثیر جریان چپ یا ایدئولوژی چپ (به گسترده‌ترین معنایی که از این دو اصطلاح می‌توان مراد کرد) بر سمت و سوی جریان‌های هنری ایران یک قرن گذشته امری بسیار شناخته و پذیرفته‌شده است. در بعضی هنرها این تاثیر چنان فراگیر است که بنیادها و جهت اصلی فعالیت را دست‌کم تا نیمه‌ی قرن (و بلکه گاه تا امروز) به کلی زیر نفوذ جریان‌های چپ تعریف می‌کند. آنجا هم که چنین نیست گاه جریان‌های دیگری می‌توان یافت در واکنش به آن جریان اصلی شکل گرفته‌اند.