بهروز مبصری

ردیف سازی در موسیقی به وسیله خاندان فراهانی تدوین شده است، همچنین ردیف آوازی عبدالله دوامی از تفرش و خوانندگان بزرگی چون: سیداحمدخان ساوه ای، نکیسای تفرشی و… به ترویج هنر موسیقی در این استان دلالت دارد. در دوره معاصر نوازندگان و خوانندگان بزرگ کشوری از منطقه استان مرکزی اهمیت هنر موسیقی را بیش از همیشه به مـــا گوشزد می کنند؛ به همین جهت قرار است در این ستون روزنامه وقایع استان هر هفته به معرفی نوازندگان و خوانندگان مطرح استان بر اساس سیر تاریخی بپردازیم.

روح انگیز در اواسط دهه چهل در کافه ای در خیابان منوچهری باشی با ۵۰ تومان دستمزد می‌خواند که نوازنده تار اسماعیل کمالی شاگرد نی‌داوود بود. استاد نصرالله ناصح پور تعریف می‌کرد که نزد عبدالله خان دوامی می‌رفتم ایشان از من خواست که شنیده‌ام روح انگیز در کافه ای می‌خواند مرا ببر ایشان را ببینم، در کافه ای بود که صنف قصاب‌ها آنجا بودند به اتفاق استادم رفتیم؛ گارسون را صدا کردم گفتم به خانم روح انگیز بفرمائید استاد عبدالله خان دوامی اینجاست و بعد خانم روح انگیز آمد سر میز کلی صحبت کردند و استاد دوامی خیلی خوشحال شده بود که ایشان را دید.

بتول عباسی معروف به روح انگیز (۱۳۶۳ – ۱۲۸۳ ش) اهل شیراز، یک‌سال از قمرالملوک وزیری بزرگتر بود و زودتر از قمر به صحنه موسیقی رفت. هر دو با ورود کمپانی‌های صفحه پرکنی گرامافون به ضبط آثار پرداختند و هر دو از شهرت بسیار خوبی برخوردار بودند. روح انگیز در خانواده مذهبی متولد شد. پدرش پیشکار یکی از شاهزاده‌های قاجار بود و قبل از اینکه روح انگیز متولد شود هفت پسر داشت. روح انگیز تنها دختر و آخرین فرزند خانواده بود. پدرش مردی پرهیزکار بود و مادرش صدای خوشی داشت. هفت ساله بود که پدرش فوت می‌‌کند.

سلیمان روح‌افزا یا «سیون ایمره» در سال ۱۲۸۶ شمسی در خانواده ‏ای کلیمی به دنیا آمد و در تهران همچون خانواده خود موسیقی را پیشه خود ساخت. به شیوه کلیمی‏ های موسیقیدان که نام خانوادگی خود را از گوشه موسیقی انتخاب می‏ کردند، همچون مرتضی نی ‏داوود نام وی روح ‏افزا شد. ولی در دوره کودکی به فراگیری ضرب پرداخت و سپس در ایام نوجوانی نزد اساتید گمنام دوره قاجاریه به فراگیری تار پرداخت. او بعدها به خدمت استاد یگانه، مرتضی نی ‏داود راه یافت تا از ملاحت پنجه استاد و از خرمن دانش وسیع وی در نوازندگی خوشه‏ چینی کند.

آهنگ های اینجانب را اغلب در ارکسترهای رادیو می نوازند و در اغلب شهرستان های ایران حسن استقبال نموده اند مخصوصا بعضی از تصانیف اینجانب مورد پسند عامه قرار قرار گرفته از قبیل تصنیف دشتی «موسوم گل» تصنیف ماهور «دلپسند»، «خنده گل»، «مرغ حق» و غیره که فعلاً در خاطر ندارم. اکنون دوره پیری به مرحله شصت و سه رسیده است و در هنرستان ملی مشغول تدریس در رشته تار و سه تار هستم و از وضع کار خود خاصه ملاقات دوستان صمیمی و با محبت و محیط آرام و بی آلایش مدرسه که ذوق و الفت و یگانگی در کارمندان آن موجود است راضی و دلخوش بوده، امید است در نتیجه زحمات اولیای هنرستان شاگردان خوب و با اخلاق پسندیده و هنرمند تربیت شوند.

همچنین آثاری از ملکه برومند با ویولن صبا و پیانو محجوبی به ضبط می رسد که مجموعاً ۲۸ روی صفحه است که ۶ روی صفحه را سامی ملاح نوازنده برجسته عود اهل سوریه همراهی می کند، از آثار جالب و منحصر به فرد این دوره اجرای اثر دوصدایی ملکه برومند و بدیع زاده و با تاج اصفهانی است. روی برخی صفحات گرامافن نوشته شده: دو دلداده، تاج اصفهانی، م. ب، به شماره کاتالوگ ۱۲۸۵؛ تصنیف من مال تو ۱ و ۲ م.ب، بدیع زاده به شماره کاتالوگ B و A 129. پیانو مرتضی خان، ویولن صبا و تصنیف مرد دوزنه، م.ب، بدیع زاده، پیانو مرتضی خان، ویولن صبا، به شماره کاتالوگ B و A131 .

 نصرالله زرین پنجه در سال ۱۲۸۵ در تهران متولد شد. در ۱۴ سالگی پس از تحصیلات ابتدایی، تاری خرید و نزد ربیع خان برادر درویش خان به آموختن موسیقی پرداخت. پس از یک سال به دسته موزیک ژاندارمری وارد شد و در سال ۱۳۰۱ به دسته موزیک بالالایکا رفت و به نواختن سازهای بادی در آن ارکستر مشغول شد. سپس به نزد حسین هنگ آفرین رفت و یک دوره ردیف آوازی را با تار نواخت و مدتی به عنوان خلیفه کلاس شاگردان را درس می داد.