بهروز مبصری

عبدالحسین شهنازی آخرین فرزند ذکور جناب میرزا حسین قلی فراهانی برآمده از خاندان موسیقیدان و سرآمد خنیاگران دوره قاجاریه بود. تولدش مقارن شد با اولین ضبط های صفحات گرامافون در تهران. در همان دوران کودکی ناب ترین موسیقی را از پنجه های سحرانگیز پدر می شنید و در لوح جان محفوظ نگاه می داشت. ده ساله بود که پدرش را از دست داد و تار را نزد برادرش علی اکبر خان تکمیل کرد و به دلیل روح شیدا و لطافت و ظرافت نهفته ای که داشت شیوه نوازندگی اش در بیان لحن بسیار متفاوت با برادرش شد و لحن ممتاز و توانایی بیان و شیوه منحصر به فرد نواختن مضراب هایش او را پیشگام در شیوه ای کرد که بیان خاص خود را داشت و اساتید امروزه چون: جلیل شهناز، فرهنگ شریف، لطف الله مجد، فریدون حافظی، شاپور حاتمی و مهدی تاکستانی کم و بیش و به نوعی تحت تأثیر مضراب نوازی و سبک وی بوده اند اما با لحن و سلیقه های منحصر به فرد خود.

در شماره ۱۴ فصلنامه خانه موسیقی مطلبی از نگارنده با عنوان «پروانه های موسیقی ایران» به چاپ رسید که در آن اشاره شده بود شادروان اقدس خاوری معروف به خاطره پروانه با شادروان بتول رضایی معروف به پروانه و نیز موچول خانم نسبتی نداشته است. این نکته سبب شد تا عده ای از هنرمندان و علاقه مندان موسیقی متذکر شوند که خانم خاطره پروانه در زمان حیات خود مکرراً از پروانه به عنوان مادر خود یاد کرده اند. اینجانب نیز این روایت را شنیده بودم (از جمله در فیلم مستندی که درباره زندگی خاطره پروانه ساخته شده است) اما منبعی نیافتم که این موضوع را تائید کند و به این نتیجه رسیدم که احتمالاً منظور خانم خاطره پروانه از اینکه پروانه را مادر خود خوانده، نه مادر تنی و جسمانی، بلکه اشاره به نقش مادرخواندگی ایشان به مدتی کوتاه بوده است.

نیز در این آثار چند اثر کمیک که برخی از آنها با صدای خود صباست، یافت می شود از جمله صفحه ای با شماره کاتالوگ G1033 با عنوان «دانس کمیک» و صفحه «فاکسترات آش رشته» که از ساخته های صباست، همچنین صفحه مشهور «زیر بازارچه گلوبندک» با شماره Gp11 که شعر و آهنگ و خواننده خود صبا است؛ شعر این تصنیف را قبلاً صبا در سفر رشت سروده بود که دستخط آن موجود است. در این سری ضبط مجموعا ۹۴ روی صفحه (۴۷ صفحه) به ضبط می رسد.

ابوالحسن بن ابوالقاسم بن محمدجعفر بن محمود بن محمدحسین بن فتحعلی خان صبا (دی ماه ۱۲۸۱ آذر ماه ۱۳۳۶)، برجسته موسیقی ایران، با ضبط ۴۰۰ روی صفحه، به تنهایی رکورد دار ضبط صفحه است. او از سال ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۸ به مدت ۱۰ سال آثار خود را در ۵ دوره اصلی به ضبط رساند به این ترتیب:

می گویند وقتی سید می خوانده صدایش در باغات دور دست نیز به گوش می رسیده است. وقتی سیدعلی اصغر کردستانی به تهران می آید کمپانی پولیفون برای دومین سری ضبط صفحه های خود اقدام می کنند و به ضبط نمونه هایی از آثار محلی هنرمندان شهرهای دیگر می پردازد از جمله با سیدعلی اصغر کردستانی که نشان از قرارداد ایشان با کمپانی صفحه پرکنی پولیفون می نماید.

در یک خانواده مذهبی در روستای صلوات آباد از توابع سنندج به دنیا آمد. پدرش سید نظام الدین از مردان مشهور در حوزه دین بود که در منطقه خود شهرتی داشت. پس از مدتی فرزند خود را به سنندج آورد و در مسجد دارالحسان (مسجد جامع فعلی سنندج) نزد شیخ عبدالمومن پدر آیت الله مردوخ برد تا از ایشان کسب فیض کند و دروس صرف نحو و… را بیاموزد. سید علی اصغر سال ها در مکتب شیخ تلمذ کرد و قرائت قرآن او زبانزد خاص و عام شد و بنابر یک روایت یک بار جهت قرائت قرآن به مصر دعوت شد اما به دلیل ناخوشی پدرش از سفر به مصر صرفنظر کرد.