محمود خوشنام
مجلهء موزیک ایران را بهمن هیربد، شش سالی پیش از دورهء سوّم مجله موسیقی، بنیاد کرده بود. جالب است که هیربد، که کارمند وزارت دارائی بود و تنها آشنائی تفنن‌آمیزی با ویولن داشت، بدون برخورداری از حمایت‌های مالی دولتی، توانسته بود جمع مخاطبان گسترده‌تری برای مجلهء خود فراهم آورد. مجلهء موزیک ایران را هم استادان و هنرجویان هنرستان‌ها می‌خواندند، هم جانبداران موسیقی مغرب زمین و هم هواخواهان موسیقی سنتی و حتی جوانان و نوجوانانی که به موسیقی سبک شهری (ترانه‌ها) دلبسته بودند.
عبد الحمید اشراق، علی محمد رشیدی، ساسان سپنتا و صاحب این قلم به تناوب سردبیری موزیک ایران را عهده‌دار بوده‌اند.
هدف هیربد – که سردبیران نیز می‌کوشیدند تا روش‌های خود را با آن همآهنگ سازند – ایجاد ترکیب متعادلی از مقالات آموزشی و سرگرم‌کننده بود. برای جلب جوانان، حتی بخش جداگانه‌ای از صفحات پایانی مجله به چاپ آهنگ‌ها و متن اشعار ترانه‌اهی روز اختصاص یافته بود. از این گذشته، مجله از «مجامله و سازشکاری» در برابر سازمان‌های تولید و پخش موسیقی پرهیز می‌کرد و بر انتقادهای گاه تند و تیز خود در برابر تصمیم‌گیری‌ها و یا رویدادهائی که ناسازگار با موسیقی ایران تشخیص می‌داد، پای می‌فشرد. این انتقادها گاه کار مجله را به سازمان امنیت نیز می‌کشانید.
مجموعهء این روش‌ها که سیاست کلی مجله را شکل می‌داد هر سال بر تیراژ آن می‌افزود. موزیک ایران، در دومین شمارهء سال نهم انتشار (تیرماه ۱۳۳۹) خود را در معرض نظرخواهی از دست‌اندرکاران موسیقی قرار داد. محمد علی امیر جاهد، مدیر سالنامهء پارس، مدیر هنرستان موسیقی شبانه و ترانه‌ساز معروف، در همین نظرخواهی نه سال پایداری و فداکاری و تحمل همه‌گونه مشقت و سختی را – که«همه نشریات تخصصی و فنی» در جامعهء ما با آن رودررو می‌شوند – قابل ستایش و حتی اعجازآمیز، تلقی کرده و افزوده است: «مجله شما همان‌قدر که توانسته است چنین تیراژ بالنسبه مساعدی برای خود فراهم آورد، در این محیط، پیروزی بزرگی است.» مصطفی پور تراب، آموزگار هنرستان موسیقی و آهنگساز نیز گفته است: «بسیار خوشحالم که می‌بینم عده‌ای از جوانان علاقمند به موسیقی ملی ایران و سرنوشت آن… مقالاتی چنین تهیه می‌کنند… و از پدیده‌های انحرافی، انتقاد بعمل می‌آورند.»
نگاهی گذرا به محتویات همین شماره‌ای که برگزیده‌ایم (شماره دوم از سال نهم)، گرایش آن را به موسیقی ملی ایران آشکارتر می‌سازد. روی جلد این شماره تصویری از حسین تهرانی، تنبک‌نواز معروف آمده به مناسبت دیدار و گفتگوئی که داریوش صفوت، موسیقی‌شناس ایرانی با او داشته است.
پس از نخستین مطلب که اقتراح (نظرخواهی) دربارهء مجله است و از آن یاد کردیم (و علاوه بر دو استاد، سه هنرجوی هنرستان نیز در آن شرکت جسته‌اند)، فصلی از سرگذشت موسیقی ایران نوشتهء روح اللّه خالقی آمده است.
در نوشتهء بعدی فرامرز پایور، سنتورنواز برجسته، دربارهء کوک سنتور برای نواختن دستگاه همایون توضیحاتی آموزنده داده است. «نقش سازهای مسی در ارکستر» عنوان مقالهء بعدی است و در آن به نحوهء استفاده از آن‌ها در اجرای موسیقی ایرانی توجه شده.
نقل بخشی از نظری به موسیقی ایران، به قلم روح اللّه خالقی، از آن جهت مفید جلوه می‌کند که کتابی است کمیاب و هنرجویان موسیقی را به خصوص به آن دسترسی نیست.
۱ نظر