گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

در نی اگر از صدای اول شروع کنیم، با کمی تغییر در حالت زبان و زاویه دمیدن به صدای دوم نی (اوج) می رسیم؛ به این ترتیب که زبان مقدار بیشتری به سمت پایین و پشت دندان های پیشین تحتانی متمایل شده و زاویه قرارگرفتن نی در دهان نیز کم تر می گردد و در نتیجه در این حالت ساز به بدن نوازنده، نزدیک تر می گردد؛ همچنین شدت دمیدن نیز باید به مقدار محسوسی کاهش یابد و با همین حالت (البته با شدت بیشتر در دمیدن) می توان به صدای سوم نی “غیث” رسید. حال چنانچه در همین فرم، شدت دمیدن خود را بیشتر کنیم به رجیستر چهارم نی که اصطلاحاً “پس غیث” نام دارد می رسیم.

صدای چهارم نی از لحاظ وسعت صدایی نسبت به صداهای اول،‌ دوم و سوم نی دارای محدودیت بوده، به این ترتیب که صدای چهارم، قادر به اجرای پنج نت می باشد.

هرچند بر اساس شنیده های نگارنده از یکی از سازندگان نی، ظاهراً نی ای توسط وی ساخته شده که قادر به تولید نت ششم صدای چهارم بوده و این به معنای این است که در این فرض یک نت به وسعت نی اضافه شده است، هرچند این موضوع صرفا در حد شنیده بوده و خود به شخصاً‌ این ساز را از نزدیک ندیده ام؛ با این وجود و به فرض صحت این گفته، اضافه شدن یک نت به وسعت نی می تواند قابلیت نی را در گسترش دامنه رپرتوار سازی، افزایش دهد.

دراین رابطه می توان گفت چنانچه روش های ساختن نی براساس اصول علمی ساخت ساز باشد، می شود امیدوار بود در آینده سازهایی با این مشخصات و توانایی ها تولید شود.

نکته مهم در خصوص تولید صدای نی، این است که در صدای اول می بایست هیچگونه انقباضی در زبان وجود نداشته باشد ولی در صدای دوم و مشتقات آن با رعایت فرم قرارگرفتن زبان، اندکی نیز باید زبان را منقبض نمود تا صدای تولید شده شفاف باشد. این امر به این دلیل است که با منقبض کردن زبان و وارد کردن فشار بیشتر سینه، حرکت دادن زبان به بخش ابتدایی سقف دهان، بتوانیم باریکه بسیار ظریفی از هوا برای تولید فرکانس های بالایی، به شکل شفاف و بدون ناخالصی ایجاد کنیم.

از جمله عوامل مهم دیگری که باعث شفاف شدن صدای نی میگردد، فرم قرارگرفتن سر نی در بین دندان ها می باشد که می بایست سر نی به نحوی بین دندان ها قرارگیرد که به هیچ وجه هوای اضافه از بین دندان ها و از قسمت های دیگر خارج نشود. به این ترتیب چنانچه بتوانیم تمامی باریکه هوایی را وارد نی بنماییم، بدون اینکه مقداری از آن هوا از قسمت های دیگر دهان خارج شود، به همان مقدار هم میتوانیم با رعایت شرایط دیگر، صدای صاف و شفافی تولید کنیم.

صدای بم نرم نیز با کم کردن شدت دمیدن در حالت صدای دوم ایجاد می شود البته نوع دیگری از صدای بم نرم در نی وجود دارد که از صدای اول ساخته می شود.

این نوع صدا را می توان با کم کردن شدت دمیدن در صدای اول تولید کرد ولی لطافت بم نرمی که از صدای دوم ساخته می شود را ندارد؛ مضاف براینکه کنترل صدای بم نرم که از صدای اول گرفته می شود بسیار مشکل است وبا اندکی نوسان دردمیدن به صدای اول تبدیل می شود.

در قدیم صدای بم نرم جزو صداهای نی محسوب نمی شد و کاربردی هم نداشت چون این نوع صدا از ولوم بسیار کمی برخوردار است و سابق که سیستم های تقویت صدا وجود نداشت، بم نرم نیز در تکنوازی ها و همچنین همنوازی ها به طور مطلوبی شنیده نمی شد.

ولی از زمان روی کار آمدن استاد حسن کسایی که همزمان بود با پیشرفت امکانات صوتی و ضبط صدا با کیفیت مطلوب، صدای بم نرم نیز توانست در کنار سه صدای دیگر نی، صدای چهارم این ساز بشمار بیاید و نقیصه ای که در صدای بم نرم وجود داشت، با نزدیک کردن دهان نوازنده به میکروفن جبران شد لازم به ذکر است در تمامی سازهای بادی در بمترین بخش ساز نمیتوان صدایی با قدرت FF و همینطور در بالاترین قسمت صدایی با ملایمت PP تولید کرد.

پس در نتیجه می توان گفت فرم های زبان و استیل نوازندگی نی به دو حالت کلی قابل تقسیم است: درحالت اول صدای اول (بم) و در حالت دوم صداهای دوم (اوج)، سوم (غیث)، چهارم (پی غیث) و بم نرم تولید میشود.

علی نجفی ملکی

علی نجفی ملکی

علی نجفی ملکی متولد ۱۳۶۲ تهران
لیسانس حقوق
نوازنده نی

دیدگاه ها ۷

  • با سلام
    از شما بسیار متشکرم بابت تمامی تلاشتان در جهت ارتقا هنر نی !!!
    به امید موفقیت شما و دوست داران این هنر اصیل…

  • سلام وخسته نباشیدبه شماعزیزانی که وقت خودرابرای پیشرفت موسیقی ایرانی مخصوصاسازنی
    دراختیارماعلاقه مندان به این سازقرارداده اید.
    باتشکر فلاحی

  • در مورد تقاضای رحیم شماره ۵
    باعرض سلام یک نی با طول۵۶.۵ سانت بدون احتساب ۷ میلیمتر سرنی دارای خصوصیات زیر است
    ۱- ۱ — از مرکز سوراخ سل تا انتهای دم نی ۲۱.۹ سانت این عدد ضربدر ۱.۵۷۵میشود طول بالا تنه از مرکز سوراخ سل تا بالای نی بدون احتساب تقریبا ۷ میلیمتر سرنی حاصل ضرب میشود ۳۴.۵ یادت باشد نسبت ۱.۵۷۵ در همه نی ها ثابت است
    ۲- ۲ — بقیه فواصل : از دم نی تا مرکز سوراخ ر ۸۷ میل — ازمرکز سل تا مرکز فا ۵۲ میل — ۸ سانت بقیه را نصف کن میشود مرکز سوراخ می کُرُن این اندازه ها را درنی هائی با اندازه های دیگر تناسب ببند کارت درست در میآید لطفا تناسب را با ماشین حساب ببند که اشتباه نکنی بعد بگوئی تقصیر خسرو توحیدی بود قربون تو موفق باشی . خسر توحیدی

بیشتر بحث شده است