مغالطات ایرانی – موسیقی کودک (۲)

حال به موسیقی برمی گردیم… در دسته بندی هایی که برای موسیقی وجود دارد، به عنوان موسیقی کودک بر خورد می کنیم که این موسیقی ها اکثر شامل این سه دسته می شود: ۱- موسیقی سطح پایین و گاه مبتذل که به زعم سازندگانش قابل فهم برای کودکان است ۲- روش موسیقی ارف که به غلط در ایران به عنوان روشی برای ورود به دنیای موسیقی کلاسیک معرفی شده است ۳- نوعی از موسیقی کلاسیک (که نوعی از کلاسیک سبک است و) شامل آثاری فاخر با سطح پیچیدگی پایین تر از نظر تکنیک آهنگسازی و چند صدایی برای کودکان است که قابل استفاده بزرگ سالان نیز می باشد.

دسته اول دقیقا ترجمه موسیقایی شعری است که دکتر شفیعی کدکنی مثال زده است. این آثار با اینکه به سرعت کودکان را جذب می کند، رشد خلاقیت آنها را متوقف می کند و باعث می شود این کودکان در بزرگسالی هم طالب موسیقی سطح پایین باشند و به مغز خود زحمت پیگیری پیچیدگی های موسیقی فاخر را ندهند.

دسته دوم ناشی از یک سوء تفاهم فرهنگی است در مورد یک روش آموزشی بین المللی! بیش از سه دهه است که در ایران سیستم آموزشی کارل ارف وارد شده است و از ابتدا تصور این بوده که روش ارف برای آشنایی ابتدایی کودکان با موسیقی کلاسیک است و هنرجو پس از گذراندن این دوره می تواند وارد سیستم آموزشی موسیقی کلاسیک شود؛ در حالی که یک هنرجوی موسیقی کلاسیک، حتی در سنین ۴ یا ۵ سالگی هم می تواند با روش های خاصی مستقیم آموزش موسیقی کلاسیک را شروع کند و نیازی به گذراندن دوره ارف نیست. سیستم آموزشی ارف در غرب، تنها برای آشنایی کودکان با موسیقی است و الزاما برای شروع آموختن جدی موسیقی کلاسیک به کار نمی رود.

دسته سوم آثار فاخری است که نه در حدی از پیچیدگی است که شنونده خردسال را از شنیدن موسیقی زده کند و نه به حدی سطحی است که ذهن کودک را منجمد و تنبل کند. نمونه های این نوع موسیقی در موسیقی کلاسیک غرب نیز وجود دارد، اپرای پیتر و گرگ ساخته سرگئی پروکوفیف و راهنمای ارکستر برای جوانان ساخته بنجامین بریتن مشهورترین این آثار هستند، نمونه های ایرانی این نوع موسیقی را نیز می توان در آثاری همچون «اپرای پردیس و پریس» ساخته لوریس چکنواریان، «اپرای مانا و مانی» ساخته حسین دهلوی، «رنگین کمون» ساخته ثمین باغچه بان، «بابا برفی» ساخته احمد پژمان، «پسرک چشم آبی» ساخته کامبیز روشن روان،‌ «باد و گندم زار» اثر حامد پورساعی اشاره کرد. (هرچند بعضی از این آثار در زمینه کلام دچار همان کاستی هایی هستند که در ابتدای نوشته به آن اشاره شد)

متاسفانه امروزه بیشتر آثاری که در زمینه موسیقی کودک ساخته می شود شامل دسته اول است و این نقصان تاثیر زیادی در نزول درک هنری جامعه ما دارد؛ از طرف دیگر، آثار فاخری که برای کودکان (و البته بزرگسالان) تصنیف شده است (و در دسته سوم تقسیم بندی ما می گنجد) اکثرا توسط انتشارات «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» تولید شده و به دلیل پخش نامناسب این سازمان، در آرشیوها خاک می خورد. نیکو است به سرعت از طرف مسئولان امر، فکری به حال نسل نوپا شود؛ نسلی که ممکن است هیچگاه به قله نرسد ولی حداقل درکی از جایگاه خود و لذت رسیدن به قله را درک می کند.

* این نوشته پیشکش شد به آوای سرزنده بانو مینا صدوقی…