هشتادمین سالگرد درویش خان (۲)

همراهان سفر دوم باقر خان رامشگر – طاهر زاده- اقبال آذر و عبدالله خان دوامی بودند. پس از ظهور مشروطیت و آزادی اجتماعات و بر پایی جشنها و کنسرتها و آشنایی با ارکسترهای خارجی به آهنگها و قطعات ضربی بیشتری احتیاج پیدا شد.

درویش نیز دست به ساختن قطعاتی زد که نمونه آن در موسیقی سنتی ایران وجود نداشته که به فرم جدیدی دست پیدا کرد که به پیش درآمد (اورتور) مشهور گشت. البته قبلاً قطعاتی نظیر این قطعه و به شکل ناقص آن را پیش رو می گفتند.

امّا پیش درآمد از ابداعات درویش خان است که دارای سبک و سیاق خاص خود درویش بوده و از آن پس دیگران نیز همچون رکنالدین خان مختاری به ساختن پیش درآمد پر داختند پیش درآمدهای درویش خان و رکن الدین خان مختاری از اولین فرمهای پیش درآمد در آن زمان می باشد.

از دیگر ابداعات درویش خان اضافه کردن سیم دیگری به سیمهای تار بود که تا آن موقع تار به شکل پنج سیم وجود داشت و درویش خان سیم دیگری به آن افزود. تا آن موقع نیز تار همانند تار قفقازی به روی سینه می نواختند امّا درویش خان تار را مثل امروز به روی پا گذاشت و این تغییر جایگاه در شکل ساختمان ظاهری تار و همچنین طریقۀ نوازندگی و تکنیکهایی که در تار مورد استفاده قرار می گرفت تأثیر فراوانی گذاشت.

از درویش خان حدود سی اثر بجا مانده که همگی حاکی از ذوق و استعداد و نبوغ او در موسیقی ایرانی است. تمام این قطعات با دقّت و ظرافت ساخته شده اند که هیچ کدام از جمله های آن اضافه نمی باشد و دارای تنوع و بر اساس نیازها و ضرورتهای آن روز بوجود آمده اند.

در آن زمان موجی نور در موسیقی ایران بوسیلۀ درویش خان بوجود می آید که در نهایت منجر به بوجود آمدن فرم پیش درآمد میشود و چهار مضرابهایی که با توجّه به سلیقه خود به شکل تازه تری رنگ آمیزی شده است و او موسیقی آن دوران را با حفظ هویت خویش تغییر می دهد.

چون کار درویش خان متکی بر ردیف بود و نوآوری های او بنا به یک ضرورت تاریخی انجام یافته بود، خیلی زود نیز مورد توجّه مردم و نیز اهل فن واقع شد. درویش خان با بعضی از علما ء فلسفه و حکمت اواخر عصر قاجار که واقف به علم موسیقی بودند در ارتباط بود، و آهنگهایی بر روی اشعار ملک الشعراء و حاجب ساخته است و نیز با بسیاری از خوانندگان آن دوران همانند عارف قزوینی و حسین خان اسماعیل زاده ( نوازندۀ کمانچه) کنسرتهای متعدد اجرا کرد.

کنسرتهایی با انجمن اخوت – کنسرتهای خیریه مثل کنسرتی که در سال ۱۳۰۱ در سفارت روس به منظور جمع آوری اعانه برای قحطی زدگان روسیه انجام میدهد و با کنسرت در سال ۱۳۰۰ برای ایتام بی بضاعت مدارس ملی و خرید لباس برای اطفال یتیم و… درویش خان این نابغه موسیقی ایران سر انجام درچهار شنبه دوّم آذر ماه ۱۳۰۵ موقعی که از منزل یکی از دوستان بخانه میرفت در خیابان امیریه تهران در درشکه اش با اتومبیلی تصادف می کند که درویش بر اثر ضربه مغزی جان می سپارد. وی اولین قربانی تصادف اتومبیل در ایران بود.