سجاد پورقناد
در پاسخ مولوی پیرمرد می خواند: «گر خطا گفتیم اصلاحش تو کن. مصلحی تو ای تو سلطان سخن» در این بخش گردش ملودی شبیه به بخش اولی است که همین خواننده خوانده است و به همین دلیل آهنگساز از همان آکومپانیمان ارکستری برای این بخش هم استفاده می کند.
اسحاق انور یکی از جالب ترین ترفند های خود را در ارائه نقش پیرمرد در خواندن یک مصرع: «کیمیا داری که تبدیلش کنی گرچه جوی خون بود نیلش کنی» بکار می برد؛ انور بیشتر از غلت و کمتر از تحریر استفاده می کند که همراه با استیلی که برای خواندن این بخش برگزیده، به خوبی نشان دهنده کاراکتر پیرمرد است.
پس از این بخش ناگهان شمس همچون شبهی وارد می شود و می خواند: «کرانی ندارد بیابان ما، قراری ندارد دل و جان ما…» در این بخش هم باز آکومپانیمان ارکستر همان را می نوازد که در همراهی مولوی نواخته بود. با اینکه این دو ملودی تا حدی گردش ملودی متفاوتی دارند باز آهنگساز از ناهماهنگی های بوجود آمده در همراهی ارکستر به نفع بوجود آمدن خلسه از تکرار این همراهی ارکسترال، چشم پوشی می کند.
در ادامه این پرده ناگهان تصویر غروب به طلوع و روشنایی بدل می شود و فضایی بهشتی صحنه را فرامی گیرد! مولوی در ماهور می خواند: «امروز نیم ملول شادم, غم را همه طاق برنهادم…» (۱) همراهی نی و سه تار و گروه همخوانان فضا را به تصنیفی دستگاهی با یک ترجیع بند تغییر می دهد ولی یک مدلاسیون فضا را به پرده هولناک آغازین اپرا می برد و به ناگه مشاهده سردار مغول این به بیننده شک وارد می کند ولی می بینیم که همان گروه (که روزی با همکاری مغولها سر شمس را به باد دادند) به پشتیبانی از مولوی می خوانند: « چو هیاهوی بر آری و ببینند سپاهت بشناسند همه کس که تو طبلی و دوالی…» تا اینجا مخاطب گمان می کند این گفته ها خطاب به سردار مغول گفته می شود ولی در ادامه متوجه می شویم که در واقع مخاطب این اشعار مولانا است: « چو خلیفه پسری تو بنه آن طبل ز گردن بستان خنجر و جوشن که سپهدار جلالی» (۲)
سردار مغول فرمان خود را همچون پرده اول تکرار می کند: «… خون بریزید و بسوزانید کران را تا کران» ولی اینبار لرزشی در صدایش پدید آمده که مشخص است دیگر فرمانبری ندارد. اضطراب سردار مغول را در این بخش، محمدرضا صادقی با مهارت زیادی با مقطع خوانی القا کرده است.
پی نوشت
۱- در مصرع: «امروز عظیم و با مرادم»، یک «و» اضافه است و معنی شعر تغییر کرده، این مصرع باید به این صورت باشد: « امروز عظیم، با مرادم» نیز در مصرع: «بر سبلت هر کجا ملولی است»، هجایی که باید فرکانس بالاتری داشته باشد «لو» (در ملولی) است تا معنای شعر صحیح ادا شود؛ با این تغییر ملودی و همراهی فعلی ارکستر چندان مورد خدشه قرار نمی گیرد.
۲- به عقیده نگارنده بهتر بود نویسنده لیبرتو با وجود توانایی خاصی که در یافتن اشعار دارد، شعری دیگر را جایگزین این بخش می کرد که شنونده در فهم موضوع دچار گمراهی نشود. البته نویسنده تغییری در شعر هم داده است، شعر اصلی اینگونه است:«چو هیاهوی برآری و نبینند سپاهی» و غریب پور به این شکل شعر را تغییر داده: «چو هیاهوی بر آری و ببینند سپاهت»
۱ نظر