گزارش جلسه دوازدهم «کارگاه آشنایی با نقد موسیقی» (۵)

مدرس بحث را با بررسی نمونه‌هایی از این نقد پی‌گرفت. و ابتدا اشاره کرد که هیچ نمونه‌ای که به مفهوم کامل نقد روان‌شناسانه‌ی اثر موسیقایی باشد در فارسی نمی‌شناسد.

در ایران مطالعات مربوط به روان‌شناسی موسیقی با گرایش‌هایی مانند پیوند با پزشکی (درمانگری و…)، دانش اعصاب و مانند آن امروزه انجام می‌شود اما این مطالعات فعلاً به شکلی نیستند که راه خود را به نقد یا موسیقی‌شناسی ما باز کرده باشند.

از جمله‌ی پژوهشگرانی که در این حوزه مطالعاتی پیگیر انجام داده‌ است می‌توان به «علی زاده‌محمدی» اشاره کرد که ابتدا کارهایی در زمینه‌ی موسیقی درمانی (اعم از ترجمه و تالیف مقاله و کتاب) از وی منتشر شد و سپس به تدریج مطالعات/گردآوری‌های مروری مانند «مقدمه‌ای بر موسیقی، عصب و روان» (با همکاری فرزانه پولادی) یا مطالعات موردی مربوط به موسیقی ایرانی مثل «موسیقی شهودی و شیدایی ایران» و… . این مطالعات هنوز جایی گسترده در گفتمان موسیقی‌شناختی ایران (و به همان نسبت نقد) باز نکرده است و برای دیدن نتایج آن باید منتظر سال‌های آینده ماند.

از این مجموعه مطالعات علمی که ممکن است روزی بسترهای لازم را برای نقد روان‌شناسانه‌ی موسیقی در ایران فراهم کند که چشم بپوشیم، شاید به‌عنوان یکی از نادر نقدهای نوشته شده در زبان فارسی که بستری از روان‌شناسی را به‌کار می‌گیرد بتوان به نقد «بابک بوبان» بر مکتب آموزشی فرامرز پایور، «باهوش موسیقی یا با هوش موسیقی؟» (فرهنگ‌وآهنگ شماره‌ی ۲۳ و ۲۴)، اشاره کرد که نظریه‌ی هوش‌های هشت‌گانه را برای نقد یک مکتب آموزش موسیقی برمی‌گزیند. اما چنان‌که در گذشته هم اشاره شد، این نقد موسیقی نیست بلکه نقد روش آموزش موسیقی است.

مطابق درس چند جلسه‌ی گذشته چند نمونه به زبان انگلیسی از جمله «A quantitative analysis of Beethoven as self-critic: implications for psychological theories of musical creativity»، «Listening Subjects: Semiotics, Psychoanalysis, and the Music of John Adams and Steve Reich» و مثال‌هایی از کتاب «Listening Subjects: Music, Psychoanalysis, Culture» به‌طور خیلی مختصر معرفی شد و مورد بحث قرار گرفت.

پس از این بحث و به‌عنوان آخرین بخش این جلسه، تحلیل زبان‌شناسانه‌ی موسیقی بررسی شد. مدرس درباره‌ی آوردن این مبحث در این جلسه گفت: از آنجا که همپوشانی‌ زیادی میان «سطح تحلیل شناختی» (یکی از سه سطح تحلیل گفتار و موسیقی) در مقاله‌ی «آزیتا افراشی» با عنوان «تحلیل موسیقی از دیدگاه زبان‌شناسی» منتشر شده در فصلنامه‌ی خیال شماره‌ی ۱۲ (و البته در منابع دیگر نیز) و درس جلسه‌ی گذشته (نشانه‌شناسی) و درس امروز (روان‌شناسی) وجود دارد، تصمیم گرفته شد که به این موضوع بپردازیم و بخش‌هایی از آن مقاله را مورد بررسی قرار دهیم. به این ترتیب بازخوانی و بررسی مقاله‌ی یاد شده پایان‌بخش جلسه‌ی دوازدهم بود.