بابک ولی پور
جشنواره موسیقی فجر مانند بسیاری دیگر از رویدادهای فرهنگی کشورمان در گذر زمان رویکردی بومی گرا داشته است. “تقویت فرهنگ ملی” و “حفظ فرهنگ خودی در برابر فرهنگ بیگانه”، رویکرد مشترک اکثر جشنواره های فرهنگی-هنری این سالها بوده است. در میان این تقابلهای فرهنگی و بعضا سیاسی، وضعیت موسیقی وضعیتی مبهم تر از سایر هنرهاست؛ چه از نظر نوع و میزان حمایت دولت و چه از نظر مشخص نبودن مرز موسیقی ملی، قومی و مردمی. اصطلاح هایی مانند موسیقی فاخر، موسیقی والا و موسیقی عرفانی هم هنوز معنای مشخص و دقیقی پیدا نکرده اند؛ نه در کلام آنها که از این عبارات برای ممیزی و ارزش گذاری موسیقی استفاده می کنند و نه در سیاستهای کلان جشنواره ای.
نگاهی گذرا به ادوار مختلف جشنواره موسیقی فجر حکایت از افزایش تنوع و دغدغه مندتر شدن این جشنواره در سالیان اخیر دارد. “جشنواره سراسری سرود و آهنگهای انقلابی” که بعدتر به جشنواره موسیقی فجر تغییر نام داد، امروزه مهمترین و مشهورترین گردهمایی اهالی موسیقی کشورمان است که هر ساله به طور منظم برگزار می‌شود.
با توجه به رویکرد بومی گرای جشنواره های دولتی که به آن اشاره شد، طبیعی است که بخش بزرگی از جشنواره موسیقی فجر به موسیقی دستگاهی و اصیل ایران تخصیص داده شود. بخش کلاسیک یا آنطور که در جدول جشنواره نوشته می شود، “کلاسیک غیر ایرانی”، دیگر بخش مهم ادوار جشنواره فجر بوده است. تمرکز این متن بر بخش کلاسیک جشنواره خواهد بود آن هم با در نظر داشتن بخش رقابتی آن که از دوره بیست و سوم یعنی سال ۱۳۸۶ در جدول جشنواره وارد شد.
به احتمال زیاد شما هم با من موافق هستید که رقابت و کسب رتبه و جایزه می تواند برای بسیاری هیجان انگیز و جذاب باشد. فارغ از عنوان و جایزه، حضور بر روی صحنه بدون درگیر شدن با مراحل زمانبَر مجوز گیری از وزارت محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی، دیگر امتیاز این بخش برای علاقه مندان این شاخه از جشنواره است. این موارد بر کیفیت اجرای گروه ها نیز اثر مثبت داشته و آنها را مجاب کرده که در حد توان کم نقص و با تمرین مناسب در جشنواره حاضر شوند. نحوه پذیرش گروه های موسیقی کلاسیک در بخش رقابتی این جشنواره همواره با یک قید همراه بوده است که تعیین حداقلی تعداد اعضای گروه است. در متن فراخوان جشنواره می خوانیم: “در این شاخه تعداد اعضای گروه نباید کمتر از ۳ نفر باشد.”
دلایل برگزار کننده و قانونگذار در وضع این شرط هر چه که بوده، یک نتیجه عملی مهم به بار داشته و آن حذف تکنوازی از بخش رقابتی است؛ دست اندرکاران موسیقی خوب می دانند که در موسیقی کلاسیک به ویژه سازهایی مانند پیانو و گیتار کلاسیک، رپرتوار بسیار متنوع و ویرتئوز برای تکنوازی این سازها وجود دارد. عموما سطح تکنیکی قطعات ساخته شده برای تکنوازی سازی مثل گیتار کلاسیک از همنوازی های این ساز بالاتر است.
۱ نظر