اکول در سنتور نوازی (۱)

اکول* در سنتور نوازی

در این مقاله سعی شده تا با توجه به تحول شیوه های سنتور نوازی و تمایل نوازندگان به استفاده از تکنیک های متنوع تر بر روی این ساز و میل به مانور، انعطاف و سرعت بیشتر، علاوه بر آسیب شناسی شیوه های نامناسبی که می تواند مانعی در این راه باشد و منجر به تبعات فنی، جسمی و… نامناسب و ناخواسته بر روی نوازنده شود، شیوه آزموده و مناسبی پیشنهاد گردد.

در اجرای صحیح موسیقی در کسوت نوازنده و در راستای دستیابی به کیفیت مطلوب، علاوه بر رعایت اصول نوشتاری (ریتم، اینتروال، مترونومیک، دینامیک، آگوگیک)، رعایت اصول نانوشته ای نیز ضروری می نماید، نکاتی که رعایت نکردن آن مجری را از اجرای صحیح دور خواهد نمود و نادیده گرفتن برخی از این موارد (منجمله اکول که موضوع این مقاله است) منجر به اخلال در پردازش صحیح ذهنی، عملکرد فیزیکی مناسب، کم شدن سطح تمرکز، بروز تیک های عصبی و… در نوازنده و سرانجام ناکامی در اجرا یا تمرین صحیح و در نهایت تبعات نامناسبی درپی این فرایند خواهد شد.

اکول (به صورت تحت الفظی مدرسه ترجمه می شود) ارتباطی مستقیم با شیوه اجرای موسیقی دارد، در چرخه اجرا از مهم ترین عناصر در سونوریته (پرآهنگی) است. این مفهوم و تعریف با این نامگذاری غربی دسته بندی هایی را در نوازندگی پیانو، سازهای بادی و زهی بوجود آورده: اکول روس و اکول آلمانی از اصلی ترین این تقسیم بندی ها است.

در موسیقی ایرانی نیز هرچند بدون این نامگذاری، این نگاه در راستای بهینه سازی انرژی نوازندگان سازهای مختلف وجود داشته است اما با برخورد به شیوه ها و نگرش های غربی مابعد دوران استاد وزیری، شیوه های برخورد فیزیکی با ساز منجمله نشستن پشت ساز، مضراب نوازی و آرشه کشی و از همه مهم تر در دست گرفتن سازها و ارتباط ساز با بدن نوازنده تغییر کرد.

کارآمدی یا ناکارآمدی شیوه های مدرن یا متاخر در سازهای دیگر موضوع این مقاله نیست. اما در مورد سنتور سعی شده است تا با مکتوب کردن مشاهدات و تجربیات و آزموده ها، هنرآموزان بتوانند در راستای تمرین بهینه از مطالب این نوشته استفاده نمایند.

هر دوره ای از تاریخ موسیقی الزامات و صدادهندگی خاص خود را دارد. به همین روی مشاهده می کنیم برای اجرای موسیقی باروک، فضاهای باروک را در نوع صداها، نوع سازها، مکان و معماری اجرا و حتی پوشش و… رعایت می کنند.

از مهم ترین نکاتی که در این نوع اجراها (بازنوازی آثار قدیمی) در نظر گرفته می شود اکول می باشد.

در موسیقی ایرانی نیز در سبک نوازندگی سنتی سنتور، شکل برونی اجراهای سنتی نیز رعایت می شود. مواردی همچون نوازندگی با مضراب ها بلند و با سر مضرابی بزرگ و بدون نمد، یا مضراب نوازی با حرکت ساعد و نشستن نوازنده بر روی زمین.

*اکول: از موارد اصلی مبانی اجرای موسیقی و از شاخصه های سبک شناسی یک نوازنده وعموما به معنای شیوه ارتباط فیزیکی نوازنده با ساز و بالعکس می باشد.