گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

آسیب شناسیِ کاربرد نت در موسیقی کلاسیک ایرانی (۱۰)

کلیه کوشش هایی که تاکنون در جهت تجزیه و تحلیل سیستم های تنال این موسیقی ها با استفاده از نوتاسیون معمول اروپا به عمل آمده نامؤفق بوده و بی اندازه غیردقیق و خودسرانه صورت پذیرفته است. ایراد و انتقاد بعضی از محققین به آوانویسی موسیقی های غیرغربی با استفاده از نوتاسیون معمول اروپا، بی شک تا حدودی منطقی به نظر می رسد. این نوتاسیون قادر نیست کلیه ویژگی های ملودیک، ترکیبات و کیفیت های صوتی موسیقی فرهنگ های غیرغربی را مشخص کند. به همین دلیل ابتکارها و پیشنهادهای دیگری در جهت ثبت ملودی های این فرهنگ ها ارائه می شود‌‌» (مسعودیه/۱۳۸۳، ۴۸ و ۴۹).

نت نگاری و آوانگاری قطعات در هر شکل به ذات خویش دارای نواقص و نارسایی هایی است (واژه مرکبِ نت نگار به کسی اطلاق می شود که اثری (آهنگی) از خود یا دیگری را به نت در می آورد. نت نگار نباید با نت نویس اشتباه شود.نت نویس کسی است که نتی را که قبلاً نگاشته شده پاکنویس و خوشنویسی کند. نت نویس کپی کننده است و کاری به موضوعی که نوشته شده ندارد. اما نت نگار، نویسنده و -نگارش گر است تهماسبی/۱۳۷۴، ۳۱۹.).

گفتار نوشته شده و نت موسیقی حالاتی مانند لحن (مثال برای لحن مانند: لحن های عصبانی، عاشقانه، عارفانه، آمرانه، با ترس و… است) و لهجه (مثال برای لهجه مانند: زبان پارسی با گویش های اصفهانی، تهرانی، شیرازی، مشهدی و… است) و مسائلی از این دست را نمی تواند بیان نماید.

همان طور که می دانید، خط و نگارش زبان در اغلب فرهنگ های جهان که از حالت بدویت به در آمده اند وجود دارد؛ ولی پیشرفته ترین نوع نگارش زبان هم از بیان لحن و لهجه عبارات و اصطلاحات عاجزند و این جزئی از وجود نگارش زبان است که اگرچه نقص محسوب می شود، لیکن هیچ نوع پیشرفت علمی در جوامع مختلف را نمی توان یافت که بدون وجود خط و علائم نگارش زبان و ادبیات و علوم به وجود آمده باشد.

به عبارت دیگر، با وجود نواقصی از این دست، همه از خواندن و نوشتن با علامات قراردادی استفاده می کنند. ‌‌«همانگونه که خط نمی تواند تمام احساسات گوینده را هنگام سخن گفتن ثبت کند، نت نیز شرایط متفاوت اجرای یک قطعه موسیقی را نمی تواند به ثبت برساند؛ چرا که هیچ نوازنده یا اجرا کننده ای دو بار در یک موقعیت و شرایط واحد و یکسان محیطی و ذهنی و روحی قرار نمی گیرد.

هرگز نمی توان شرایط روحی و حسیِ گوینده را هنگام بیان خطابه یا سخنرانی و تمامی آکسان ها، توقف ها، لرزش های صدا و مکث های او را و نیز حالات و احساساتی چون هیجان، ترس و محبت را با بهره گیری از خط منتقل کرد.

می توان در مقدمه ای توضیح داد که گوینده هنگام سخن گفتن چه حالی داشته است اما واژه ها و جمله های مکتوب، به خودی خود رساننده هیچ یک از حالات و احساسات گوینده نیستند. مطالب دیگر در زبان و موسیقی آن است که لهجه ولحن به نوشته در نمی آید و سُنوریته (نوع و حالت صدادهندگی) در موسیقی را هرگز نمی توان مکتوب کرد. نت در موسیقی چهارچوبی است که نوازنده را به ساختمان کلی مطلب آشنا و آگاه می کند. حتی در قطعاتِ میزان بندی شده و دارای تمپوی مشخص هم، هیچگاه دو نوازنده (یا یک نوازنده، در دو اجرا) قطعه و نتی را یکسان اجرا نمی کنند.

هادی سپهری

هادی سپهری

متولد ۱۳۵۶ تهران
فوق لیسانس اتنوموزیکولوژی از دانشگاه هنرهای زیبا اتنوموزیکولوگ و نوازنده تار، سه تار، دیوان، دف و تنبک

۱ نظر

بیشتر بحث شده است