گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

حکایت یک اختراع موسیقایی ایرانی

شاهین مهاجری میکروتونالیست٬ محقق موسیقی و نوازنده تمبک٬ در سالهای ۸۳ و ۸۴ با شرکت صوت آذین همکاری داشته است. وی در طراحی نرم افزار موسیقی هم آوا نقش داشته و بر اساس محاسبات تغییرات فرکانسی وی ٬ تیونر چینی EMT-668 ساخت کارخانه Eno-music ٬ ربع پرده ای گشته و به ”رهاب“ تغییر نام یافت. در اینجا مطلبی از ایشان در نقد اختراع جدید شرکت صوت آذین میخوانیم:

بر همگان پوشیده نیست که تلفیق موسیقی و تکنولوژی دردنیای غرب توانست با ایجاد شاخه نوینی از صنعت به نام صنعت موسیقایی منشا تحول بسیار دراین هنر شنیداری گردد.

شاید اگر بتهوون، این رفیع ترین قله موسیقی فاخر، مجددا پا به عرصه حیات می گذاشت می توانست از امکانات نوین به بهترین شکل بهره گیرد. پیشرفت در نرم افزار/ سخت افزار موسیقایی، ظهور انواع سازهای الکترونیک با نمونه صداهای شبیه سازی شده ، تحول در صنعت ضبط و پخش موسیقی همگی از نتایج ورود دیدگاه صنعتی به دنیای موسیقی می باشد. از دیگر نتایج این امرمی توان به شکل گیری بازار خاص این محصولات، اهمیت کارآفرینی ، بازار هدف ، محصول استراتژیک، بازاریابی، رقیب و حذف آن از صحنه تجارت موسیقایی اشاره نمود.

از طرفی خلاقیت و ایده پردازی ٬ نقش بسیاری در تولید محصولات نوین دارند ، به گونه ای که یک فکر جدید می تواند پس از
نیاز سنجی بازار و تبدیل شدن به یک محصول استراتژیک در شرکت تولید کننده ، جایگاه خود را در بازار پیدا نماید. بکر بودن ایده و محصول جدید می تواند آن را به عنوان یک اختراع از دیگر محصولات متمایز کرده، در بازاریابی آن تاثیر مثبت داشته باشد.

در این بین گاهی اتفاقاتی رخ میدهد. تولید کننده محصول بدون آگاهی از بازار جهانی، محصول خود را در دنیا منحصر بفرد
می پندارد. گاهی نیزفکرو محصول دیگران به عنوان اختراع ثبت می گردد. چنین اتفاقاتی در کشور ما بسیار رخ می دهند و دلیل آن هم ضعف قوانین ثبت اختراع می باشد.

در روزنامه ایران مورخ یکشنبه ۲۶ فروردین ماه۱۳۸۶متن مصاحبه با آقای افشین سپهوندی، مدیر عامل شرکت صوت آذین چاپ گردیده است که در آن به اختراع دستگاه تمام اتوماتیک، رباتیک و هوشمند ورق زن پایه نت به عنوان محصولی بدون هیچ نمونه مشابه درسطح جهان اشاره شده است.

به گفته ایشان این دستگاه درنمایشگاه موسیقی فرانکفورت ظرف ۴۸ ساعت در لیست ثبت اختراع قرار داده شده است. ایشان همچنین در مصاحبه ای با خبرگزاری ایلنا مورخ ۲۴/۱۰/۸۶ (کد خبر: ۴۰۸۸۳۰) عنوان کردند که این دستگاه صرفا ظرف ۶ ماه تولید شده است.

ایشان همچنین در مصاحبه با همشهری On-line hamshahrionline.irکماکان این ادعا را مطرح کرده و گفته اند :” این دستگاه هیچ نمونه و مشابهی در سطح جهان ندارد. نوازندگان نت نواز با استفاده از آن و تنها با اشاره به پدال زیر پا می توانند صفحه نت را ورق بزنند.

همانطور که می دانیم ورق زدن کاغذ نت، یک معضل تاریخی برای نوازندگان و آهنگسازان بوده است و حتی آهنگسازان برای رفع این مشکل، سکوت بین قطعات را ناگزیر به انتهای صفحه منتقل می کردند تا هنگام ورق زدن کاغذ نت، خللی در اجرای موسیقی پیش نیاید. خوشبختانه این دستگاه به تمام نوازندگان این امکان را می دهد که بدون ایجاد وقفه در اجرای موسیقی برگه های نت پیش رو را ورق بزنند.“


صفحه ورق زن Turnmate

این خبر در نگاه اول می تواند مایه مباهات هر ایرانی باشد اما با اندک جستجویی در اینترنت خلاف این ادعا آشکار می گردد. اصولا سالیان سال است که دستگاههای ورق زن صفحه یا Page turner جهت حل مشکلات ناتوانان در خواندن کتاب یا کمک به نوازندگان در ورق زدن صفحات پارتیتور موسیقی بدون استفاده از دست به کار می روند. این دستگاهها به کمک پدال پایی و یا بخش های برنامه ریزی شده می توانند هدایت شوند. با مراجعه با آدرس freepatentonline.com

می توان نمونه Page turner اختراعی که به پوپیتر وصل شده و صفحات نت را ورق می زند مشاهده نمود.

همچنین در آدرس redferret.com نمونه دیگری از Page turner که آن هم به پوپیتر وصل شده و توسط یک پدال پایی کنترل می شود ارائه شده است. Turnmate نام محصول دیگری است که باز هم به پوپیتر وصل شده و به کمک یک پدال پایی صفحات نت را ورق می زند.


صفحه ورق زن موجود در ircnet

این محصول را می توان در آدرس turnmate.com مشاهده نمود
و به عنوان نمونه آخر در آدرس :
ircnet.lu

محصولی از یک شرکت اتریشی جهت تولید انبوه و بازریابی معرفی شده است . این محصول شباهت قابل توجهی از نظر عملکرد و چه از نظرشکل دستگاه به اختراع شرکت صوت آذین دارد.

در باب معضلات ثبت اختراع در ایران نمی توان به همین مقدار بسنده نمود. فقط امید است شرکت های دست اندرکار صنعت موسیقی به جایگاه اختراع احترام گذاشته و نام ایران را در عرصه های بین المللی آنچانکه باید ، سربلند نمایند.

شاهین مهاجری

شاهین مهاجری

متولد ۱۳۵۰ تهران
لیسانس زمین شناسی، دانشگاه تهران، ۱۳۷۴
نوازنده و محقق تمبک و میکروتونالیست

دیدگاه ها ۱۴

  • راجع به رهاب: من جایی (فکر کنم از آقای سپنتا) شنیدم که ربع پرده ها در موسیقی ایرانی در واقع ثلث پرده اند. تیونر رهاب بر کدام مبنا طراحی شده و آیا ربع پرده واقعی را نشان می دهد؟

  • سلام به محمد عزیز
    فواصل میکروتون در موسیقی دستگاهی ایرانی همانند پرده و نیم پرده هااندازه متغیر دارند.و ربع پرده و ثلث پرده یکی از اندازه های آن است. مثلا ر کرن
    می تواند از ۱۲۵ تا ۱۶۵ سنت تغییر کند (بسته به اندازه می بمل)/ برای می بمل ۲۷۵ سنتی رکرن ۱۲۵ سنتی جواب می دهد.اصولا موسیقی ایرانی در همه سیستمهای فواصل مانند Just intonation,Meantone,سیستم فیثاغورثی , Well temperament,اعتدال مساوی و نامساوی , ….جواب می دهد البته با طعم های متفاوت :-).در عمل نیز چنین نتیجه ای بدست می آید که فواصل موسیقی به جای یک عدد خاص محدوده ای از اعداد را می پوشانند.به آدرس زیر مراجعه کنید تا در مورد گام ۲۴ قسمتی مساوی و اندازه های ربع پرده مطالبی البته به زبان انگلیسی بیابید:
    http://240edo.googlepages.com/about24-edo
    و اما رهاب – این تیونر به شما می گوید که چه مقدار از کرن و سری گام ۲۴ قسمتی مساوی یا همان سیستم معروف به وزیری(البته در ایران)انحراف دارید. اگرp را کرن فرض کنیم فاصله ای مانند:
    Ap+10 یعنی لاکرنی که ۱۰سنت از لاکرن ۸۵۰ سنتی بیشتر است ( یعنی ۸۶۰ سنت) یااگرs را سری فرض کنیم Fs-20 یعنی فاسری که ۲۰سنت کمتر دارد یعنی یک فاصله ۵۳۰ سنتی
    . همین !!!

  • با تشکر از مقاله شما
    می خواستم عرض کنم که جناب اقای مهاجری در این دوران که موسیقی خود به اندازه کافی مورد حمله وستم از جانب ارگان ها و سازمانهای ذی ربط قرار می گیرد شایسته نبوده ونیست که شما اینچنین زحمات شرکتی که در این حوزه زحمت کشیده را به باد فنا بگیرید .
    از انجایی که من این شرکت و مدیریت ان را می شناسم بسیار موجه و زحمت کش اند و فکر می کنم ایراد از کار شما باشد تا این شرکت .

  • اگه واقعا دستگاه رها ب که اقای مهاجری می گه اختراع نیست پس چه جوری برنده مدال طلای نمایشگاه اختراعات ژنو شده است ؟
    ایا اقای مهاجری می تونه به این سوال پاسخ بده ؟

  • جناب آقای مهرزاد احمدی عزیز
    سلام
    و به خاطر همین شرایط وانفساست که عده ای از آب گل آلود ماهی میگیرند و شرکتی مانند ….. نرم افزار Finale را به عنوان اولین نرم افزار آهنگسازی فارسی به خورد مردم می دهد و مردم ساده دل باور می کنند. بله آنها هم زحمت می کشند و مطمئنا اشکال متوجه کسانی است که قضیه را می دانند !!

    و با سلام به سرکار خانم مینای گرامی

    اگر به سازمان ثبت شرکتها و مالکیت صنعتی سری بزنید و سراغ کارشناس ارشد ثبت اختراع را بگیرید متوجه می شوید که قوانین ثبت را بر روی صندلی و در زیر نشیمن گاه مبارک خود قرار داده اند.
    از موسسه ای که هر چه شما بدان جا ببرید ثبت می کنند چه می توان انتظار داشت. ثبت اختراع در ایران صرفا اعلامی می باشد و نه تحقیقی. در مورد مدال هم چه عرض کنم از شرکت ENO-music و نمایشگاه اختراعات ژنو بپرسید.

  • دوست عزیزم محمد آقا.
    کوک و فواصل در موسیقی ایرانی کاملا احساسی است و به عقیده من با این قبیل دستگاه ها نمی توان به کوک ناب ایرانی رسید. همان طور که همه ما شنیده ایم معمولا می گویند فلانی عجب کوک شیرینی کرده است. که این با هیچ دستگاهی ممکن نمی شود.مثلا برای من پیش آمده که روی یکی از سنتورهایم مثلا چهارگاه با کوک خاصی با احساس می شود ولی اگر همان فواصل را عینا روی ساز دیگرم انتقال دهم می بینم فلان نت زیاد خوش نمی خواند. با یک مقدار بسیار کم تغییر (خیلی کمتر از ربع و ثلث و خمس و … ) به صدای مورد نظر خواهم رسید. کلا به شما عرض کنم که من این دستگاه ها را فقط برای کوک دیاپازن استفاده می کنم آن هم فقط نت سل آن برای سنتور سل کوک ، لا ی آن برای لا کوک و … .امیدوارم من حقیر را برای این خطابیه عفو نمایید.
    بدرود.

  • با سلام به جناب سینا حسینی عزیزوتشکر از مطالب ارزنده شما

    خدمتتان عرض کنم که همان سیستم درجات ناب فواصل نیز قابل تعریف است . البته در نظر داشته باشید که حد تفکیک فواصل(JND(Just noticable difference با توجه به افراد مختلف و به طور آماری حدودا پنج سنت است و با عبور از این حد دقت در اندازه گیری فواصل از حوزه ملودیک خارج شده و صرفا در حوزه خلوص چندصدایی اهمیت پیدا می کند.و اصل عدم قطعیت در مورد فواصل موسیقایی را هم باید در نظر داشت:
    Uncertainty Principle for Temperament
    http://www.geocities.jp/imyfujita/wtcuncertain.html
    در مورد آنچه که شما فرموده اید باید گفت نکته جالب آنکه آکوستیک ساز اندازه فواصل را تحمیل می نماید به مطلب زیر مراجعه فرمایید:
    http://eceserv0.ece.wisc.edu/~sethares/consemi.html

  • متاسفانه بیشتر اختراعاتی که در ایران به ثبت می رسد. کپی شده اختراعات خارجی هستند. و متاسفانه سازمان ثبت اختراع در ایران بدون هیچ تحقیقی هر اختراعی را صرف اینکه قبلاً در آن سازمان به ثبت نرسیده باشد به ثبت می رسد. مثلاً در یک مورد که خود من شاهد بودم یک معلم درس هنر راهنمایی در مشد سیستمی را برای تولید برق از امواج دریا به ثیت رسانده که سالها قبل این سیتم در امریکا به ثبت رسیده و نمونه های ان در آمریکا و اروپا ساخته شده و در حال کار است.

  • سلام آقای مهاجری
    از اینکه شما پیگیر پیشرفت موسیقی کشور ایران هستید خوشحال هستم
    در ضمن من یک مشورت کوچیک با شما داشتم خواستم راهنماییم کنید
    من تا الان یک ساز بادی ملودیک اختراع کردم و پیگیر اختراع یک ساز بادی هارمونیک نیز هستم که خوشبختانه تا الان راه زیادی را طی کردم که همگی منو به هدفم میرسونه اما در شهر من کسی اهمییت و بهایی به کارم نمیده به نظر شما من چه کار کنم که زحماتم به هدر نرود؟
    لطفا از طریق ایمیلم منو راهنمایی کنید

بیشتر بحث شده است