بررسی ساختار و نقش دانگ‌های مورد استفاده در گوشه‌های راک ردیف میرزاعبدالله (XI)

چهارشنبه ۱ بهمن ۱۳۹۳

، توسط: کامیار صلواتی

گذشته از موارد پیشین، مدت زمان تأکید بر این دانگ در گوشه چندان زیاد نیست و می‌توان از نقش دانگِ مورد بحث تاحد زیادی چشم‌پوشی کرد و آن را جزو پیکربندی اصلی گوشه ندانست. بااین‌حال، برای احتیاط بیشتر بهتر است که به نقش آن، هرچند کوتاه، توجه شود.

شکل ۶٫ راک کشمیر

به‌این‌ترتیب، شمای کلی روند گوشه را می‌توان چنین پنداشت:
M1-M2-R1-A-M3-M2.

در اینجا M1 و M2 انتقال‌یافته به اکتاو بالاتر هستند. با این اوصاف، راک کشمیر، نسبت به دیگر گوشه‌های راک، وابستگی بیشتری به ماهور و دانگ‌های آن دارد.

راک عبدالله
راک عبدالله با دانگ دوم راک (دانگ انتقال‌یافته‌ی سوم همایون) آغاز می‌شود و آشکارا گوشه‌ی بیداد همایون را تداعی می‌کند. این شباهت و همسانی با بیداد همایون به دلایل زیر قابل‌توجیه است:
۱- دانگِ مشترک و الگویِ ملُدیکِ آغازینِ مشابهِ بیداد و ایستِ موقت بر نتِ ر (شاهد بیداد) در ابتدای گوشه‌ی راک عبدالله.
۲- پیش‌دانگِ بیداد، که نتِ سی در آن ‌بکار است، در سیر ملُدیکِ ابتدای گوشه نقش مهمی دارد. نقش این پیش‌دانگ معمولاً در تئوری‌های موسیقی دستگاهی نادیده گرفته شده و به همین دلیل، به‌اشتباه، گوشه‌ی بیداد و بیات راجه، به‌واسطه‌ی شباهت محدوده‌ی تتراکردی و یکسانی نت شاهد، همسان انگاشته شده‌اند؛ درحالی‌‌که معمولاً، حتی در آزادانه‌ترین برخوردها هم، این حرکت به‌عنوان معرف بیداد به‌کاربرده می‌شود (برای نمونه نک علیزاده ۱۳۸۷: ۱۲۱). این پیش‌دانگ موجب ایجاد یک سیر بالارونده در بیداد می‌شود و در راک عبدالله نیز چنین حالتی وجود دارد.

پس از یک بازگشتِ موقت و کوتاه به دانگ اول راک (R1)، محدوده‌ی ملُدیک باز هم به دانگ R2 (دوـ رـ می‌بمل‌ـ فا) رجعت می‌کند. در ادامه، در بازگشت گوشه به دانگ R1 و سپس فرود به ماهور، از تمهیدی جالب استفاده شده است. الگویی پایین‌رونده با فرم ۴*۳ برای فرود به سمت محور فاـ سل تعریف شده است، که تمامی بخش R1 را در بر می‌گیرد. این بخش با فرم ذکرشده دارای الگویی است متشکل از یک متیف چهارنتی و دو متیف سه‌نتی با الگویی سکانسی و فواصل مشابه (a+b+b’)، که چهار مرتبه تکرار می‌شوند.

انتهای این الگو متغیر است و در تکرارهای دوم و سوم، به شکل مشابهی پایان می‌پذیرد؛ در تکرار سوم، این پایان به تأکیدی بر نت‌های محوری فا و سل تبدیل می‌شود. در ادامه، در تکرار چهارم، ملُدی به‌طور کامل به دانگ سوم ماهور فرود آمده است. ادامه‌ی روند گوشه مشابه فرود در گوشه‌های پیشین است.

به‌طور خلاصه، شکل کلی گوشه را می‌توان چنین پنداشت:
R2-R1-R2-R1-A-M3-M2.

شکل ۷٫ راک عبدالله

شکل ۸٫ راک عبدالله، ادامه و فرود

در این رابطه بخوانید

ارسال دیدگاه

یادداشتی بر موسیقی‌های انتخابیِ فیلمِ «رضا»

فیلم در شکل مرسوم و مألوف‌اش موسیقی متنِ ساخته شده ندارد اما پر از موسیقی‌ست. موسیقی‌های انتخابیِ کارگردان در فیلمی که نوشته و بازی‌اش نیز کرده، اولین توفیق را از بهره‌گیریِ متناسب از محوریتِ شهر اصفهان در فیلمنامه به دست می‌آورد. اصفهان را نه مکرر و در صورت‌هایی کلیشه‌ای، بلکه در ساکسفونِ تنها در شبهای اصفهانِ امروز و در یک آوازخوانیِ سنتیِ دورهمی زیر پل خواجو می‌بینیم.

واکاوی نظری موسیقی امبینت (I)

دیدگاه عامه مردم و متخصصان موسیقی نسبت به موسیقی الکترونیک – در مفهوم عام کلمه – چگونه است؟ موسیقی الکترونیک را چقدر جدی می گیریم؟ پس از گذشت حدود یک قرن از تولد موسیقی هایی که به نوعی با کمک علم الکترونیک ساخته می شوند تا چه اندازه به آنها به دیده یک اثر هنری نگاه می کنیم؟ آیا چالش قبول موسیقی الکترونیک به عنوان یک اثر هنری مانند چالش پذیرش عکاسی دیجیتال در کنار عکاسی سنتی ختم به خیر خواهد شد؟

آخرین ارسال‌ها

از روزهای گذشته…

سالی بدون همایونپور (II)

نظریههای همایونپور در زمینه آواز و آثار آوازی وی یکی از مراجع مکتب آواز اصفهان محسوب میشود. همایونپور بیآنکه بخواهد یک تئورسین آواز به تمام معنا بود.

مروری بر آلبوم «سایه‌وار»

سبک‌شناسیِ سه‌تار همواره دل‌مشغولی شعاری بوده و کندوکاوهایش در این خصوص، زمانی با برگزاری کارگاه‌ها و کنسرت‌های پژوهشی (از اواخر دهه هفتاد) و بعدها در کنار ترجمه‌ی قطعات اغلب ویولونیِ ابوالحسن صبا به زبان سه‌تار، در «شباهنگ» یا «کاروان صبا» و انتشار آوانگاری‌هایشان عینیت یافت.

چیستا غریب: درست نیست که بچه را به بردگی وادار کنیم!

الکساندر کار نمی کنم ولی بیشتر روی ریلکسیشنی کار می کنم که از همان تکنیک انتقال وزنی ریشه گرفته که آقای اصلانیان روی آن تأکید داشتند، همان تکنیک را با شاگردهایم سالها کار کرده ام که تقریبا نزدیک به تکنیک الکساندر و تأکید آن روی ریلکسیشن بدن است.

کتاب‌شناسی: کتابی درباره‌ی کتاب‌ها (II)

پژوهندگان معمولا با اطلاعات اولیه به دنبال مراجع می‌گردند. به اصطلاح گفته می‌شود جستجوی‌شان جستجوی کور نیست؛ به همین علت لازم است که فهرست‌های دیگری هم جدا از فهرست اصلی تشکیل شود که از زوایای دیگر اطلاعات را نگاه کرده باشد. برای مثال گاه پژوهش‌گری به دنبال نام خاصی است و هر چه درباره‌ی او یا نوشته‌ی او باشد ممکن است هدف تحقیق‌اش قرار گیرد. برای چنین فردی فهرست راهنمای نام‌ها از فهرست اصلی مهم‌تر می‌شود. در صورتی که فهرست دوم (نام‌ها) موجود نباشد، او باید بگردد و تمامی مراجع مرتبط با نام مورد نظرش را خود بیابد (عملا آن فهرست را برای دست‌کم یک مدخل تشکیل دهد).

گفتگو با پندرسکی در مورد موسیقی آوانگارد (III)

یکی از قطعاتی که من اواسط دهه ۷۰ برای اپرا لیریک شیکاگو نوشتم، «بهشت گمشده» بود. همچنین سمفونی شماره ۲ و کنسرتو ویلن. تمام این قطعات با فاصله کمی از یکدیگر خلق شده اند، بین ۷۴، ۷۵ و فکر کنم ۸۲ و کاملا مشخص شد که من میخواستم این سنت را دنبال کنم، سنت رمانتیک.

گوستاو سانتائولالا

گوستاو سانتائولالا تهیه کننده و آهنگ سازی که سبک موسیقی اش ترکیبی است از راک، موسیقی آفریقایی و آمریکای لاتین، متولد سال ۱۹۵۲ در شهر بوینس آیرس در آرژانتین، برنده جایزه اسکار بهترین موسیقی متن برای فیلم “کوهستان بروک بک” در سال ۲۰۰۶ است. در حال حاضر آلبوم های او جزو پرطرفدارترین آلبوم های آمریکای لاتین است.

شیدایی تار (II)

وی در جریان انقلاب اسلامی از سمتهای خود استعفا کرد و به مردم انقلابی پیوســت و ســاخته ها و نواخته های او با صدای محمدرضا شــجریان و شــهرام ناظری در نوک پیکان انقلاب قرار گرفت و امروزه به عنوان یک خاطره ملی در اذهان مردم باقی است. لطفی در مورد ساخته معروف خود، سپیده (ایران ای ســرای امید)، می گوید: «وقتی در دستگاه ماهور شروع به کار کردم طبق روال آواز از منطقه بم شــروع شد ولی هر کاری که می‌کردیم، می دیدیم جور درنمی آید. پس از مدتی قرار شد آقای شجریان از اوج بخواند و خیلی خوب درآمد. در آن روزگار جامعه ایرانی یکپارچه شور و هیجان بود، ما هم که از جامعه دور نبودیم و با مردم همصدا بودیم.

تأثیر موسیقی ایران در موسیقی عهد اسلامی (II)

حجاز آواز حزین و بزمی بود که آن را نصب العرب می‌نامیدند و موسیقی‌دانان حیره شیوه‌های {اجرایی} هنرمندانه‌تر این آواز را می‌دانستند و عود کاسه چوبی را نیز عربها از مردم حیره اقتباس کردند و به جای عود با کاسه پوست دار {که} مزمر نامیده می‌شد و در حجاز معمول بوده بکار می‌بردند و همچنین در حیره چنگ و تنبور رواج داشت.

دخترم، بوی فرار می آید (I)

مهاجرت در گذشته بسیار کند تر از امروز انجام می گرفت. اما اکنون به علت فجایع سیاسی و انسانی گاه چند میلیون انسان از جایی به جایی دیگر کوچ می کنند و از این جهت نیز عوارضی را به وجود می آورند. در گذشته مهاجرت های قومی در طی چند سده اتفاق می افتاد و به چشم هم نمی آمد و این چنین کوچ هایی گاه مبدل به جنگ های بسیار کند بطئی آرامی می شد و جوامع نیز آن را به یک تجربه ی تاریخی مبدل می کردند و نتایج اش هم این بود که این نوع تغییر به یک سنت بدل می گشت. سنت هایی چون صلح، جنگ، توافق ها و قراردادهای اجتماعی و… همه ی این ها در طی یک فرآیند رخ می داد تا این که یک مهاجر بتواند مبدل به یک شهروند درجه ی دو و شاید هم درجه ی یک بشود. مانند سیاه پوستان در آمریکا.

آلبوم «انگاره‌ها»؛ به‌آهنگ‌سازی و نوازندگیِ مهران بدخشان منتشر شد

این اثر که نخستین آلبوم مهران بدخشان به‌عنوان آهنگ‌ساز و نوازنده است؛ شامل مجموعه‌ای از قطعات پیانوییِ آهنگ‌ساز است که تحتِ عناوین پرلود در می‌بمل مینور، واریاسیون‌ بر روی تمی عاشقانه، شش‌قطعه کوتاه برای پیانو، دو قطعه تغزلی، امپرومتو و سونات پیانو شماره ۱ (در دو موومان) عرضه شده‌است.