گفتگو با پرویز یاحقی در سال ۱۳۶۱ (۲)

این جواب سوال شما است که می فرمایید چرا سبک نوازندگی فرق می کند و همیشه این در ذهن من بود که آیا نمی شود تغییری در این روش داد؟ نمی شود از این کلیشه ای بودن و یک شکل بودن، این مسائل را خارج کرد؟ این چه قانونی است که ما باید درامد سه گاهی را که فرض بفرمایید نت شاهدمان سی است، حتما از این نت شاهد که سی است شروع کنیم یا اگر نت شاهد فا است از فا شروع کنیم. (این ها بستگی به کلید های مختلف دارد.)

یا اگر در بیات ترک، نت شاهدمان دو است، حتما باید از همان نت دو شروع کنیم؟ این قانون است؟ این یک نظام غیر قابل تغییر پذیر است؟ این مسئله همیشه در ذهن من بود و برای اولین بار هم در نوازندگیم و هم در آهنگسازیم آمدم پیش خودم فکر کردم که این نظام را به هم بزنم. شما در کار های من در رادیو به خاطر خواهید آورد که مثلا اعلام می کردند که در این ساعت فلان کس (اسم مرا می آوردند) پرویز یاحقی، قطعاتی را در مویه سه گاه برای شما اجرا می کند. خب خود این عمل، خارج شدن از آن وضع کلیشه ای و قرار دادی بود. به این معنی که در گذشته ی قبل از من رسم بر این بوده که حتما و حتی بگونه ای گناه نا بخشودنی محسوب می شد که یک نوازنده ای که می خواهد سه گاه بزند، موظف است که ابتدا درآمد سه گاه را بزند و بعد زابل و سپس مویه و درآمد فلان قطعه، مخالف، حصار الی آخر را بزند. من آمدم و گفتم که چه لزومی دارد این کار را بکنیم؟ بنده می خواهم سه گاه را از مخالف آن شروع بکنم یا از مغلوب اش یا حصارش و… همچنین بیات ترک را از فیلی شروع کنم و به همین ترتیب دستگاه های دیگر را.

و حتی اگر توجه داشته باشید و یا آن هایی که به سبک من علاقه مند هستند، دقت کرده باشند، در آهنگسازیم نیز من این نکته را رعایت کرده ام. من تعدادی زیادی از آهنگ هایم را در گوشه های محجور موسیقی ایرانی ساخته ام. یعنی گوشه هایی کمتر اسم اش به گوش دیگران خورده بود.

مثلا یکی از معروف ترین هایش را اگر بخواهم برایتان اسم ببرم، آهنگی هست که خانم مرضیه خوانده اند به نام بیداد زمان (به رهی دیدم برگ خزان) که این آهنگ در قطعه و یا گوشه ای از دستگاه اصفهان یا قطعه ای از عشاق به نام بوسکلیک ساخته شده است که آن موقع یادم است مصاحبه ای در رادیو صورت گرفت و من این مسئله را توضیح دادم. نام آن گوشه کمتر به گوش مردم عادی که به جای خود، حتی به گوش آن هایی که به موسیقی علاقه داشتند، خورده بود.

سپس تصمیم گرفتم که آهنگسازیم را هم از این روش دور نگه ندارم و از این روش پیروی کنم که این کار را کردم.

این تغییر روشی که شما ملاحظه می کنید و درباره آن از من سوال پرسیدید که با اشاره به پوزیسون ها مطرح کردید. حال اگر معنی واقعی پوزیسون را بخواهیم که در ایران به غلط در کار ویلن مشهور شده که خیال می کنند که هر که به خرک نزدیک بشود، آن را می گویند پوزیسیون در حالی که این جوری نیست و پوزیسیون همان کلمه “position” انگلیسی است، باید ارز کنم که مفهومش یک مقداری بیشتر جنبه ی فیزیکی و عملی و نشان دادن داشته است تا صدا درآوردن.

چون صدای سازی را خوب درآوردن با خوش ژِست دست گرفتن آن ساز دو مسئله ی کاملا جدا و از هم متفاوت است. یکی از ژست های مورد پسند دنیا در مورد کار ویلن که از خارجی ها ما تقلید کردیم، حالا به غلط یا درست، این بوده است وقتی یک ویلنیست می خواسته یک الگو یا یک چیزی از خودش نشان بدهد، در حین ویلن نواختن، دستش را می برده حتما نزدیک خرک و روی آخر گیرفت ویلن آرشه می کشیده که خب این شاید منظور این بوده است که نوازنده قصد نشان دادن تبحر خود را داشته بوده است در حالی من زیاد به این کار معتقد نیستم.