درباره پرویز منصوری (۳)

علاقه او به موسیقی ایرانی نیز موضوعی قابل توجه است. در زمانی که بیشتر موسیقیدانان تحصیلکرده از نسل او، تحت تاثیر نوعی اسنوبیسم کور و افراطی، موسیقی ایرانی را از جمیع جهات تحقیر می کردند و آن را شایسته توجه نمی دانستند، منصوری به موسیقی دستگاهی ایران و موسیقیدانان برجسته آن علاقه آشکاری داشت و با نوشتن مقالاتی درباره موسیقی ایرانی (که بعدها در کتاب کاوشی در قلمرو موسیقی ایرانی چاپ شد) و درباره موسیقیدانان بزرگ مثل خالقی و صبا، دقت نظر و مسؤولیت فرهنگی خود را نسبت به موسیقی کشورش نشان داد.

موضع او به موسیقی ایرانی نه از سر شیفتگی نوستالژیک بوده و نه از روی طرد و انکار اسنوبیستی آن، مواضع فکری او نه تنها درباره موسیقی ایرانی بلکه در تمام مسائل زندگی، برخاسته از منطقی منعطف و انسان گرایانه، عقلانیتی انتقادپذیر و نسبی گرا و آمیخته با انصاف و حرمت و چندجانبه نگری و وسعت نظر است.

درباره تاثیر و نفوذ شخصیت انسانی و مقام بلند اخلاقی منصوری در شاگردان و دوستانش، می توان یک کتاب کامل را از نظرات این افراد جمع آوری کرد و شاید با چنین اقدامی بتوان حدس زد که چنین موسیقیدانی بی تعصب و سالم و با سخاوت بین اهل هنر در ایران تا چه اندازه نایاب است.

در حوزه زبان فارسی، شناخت تاریخ و فرم ها و آثار و شرح احوال موسیقیدانان کلاسیک غرب، ابتدا با مقالاتی در مجله موسیقی (دوره اول به سردبیری صادق هدایت) و بعدها با کتاب های ترجمه ای-اقتباسی زنده یاد سعدی حسنی شروع شده است. تمام این نوشته ها، به استثنای تعدادی در حد انگشتان یک دست، ضعف های آشکار در تالیف و ضعف ترجمه را دارند.

به جرات می توان گفت که پرویز منصوری، از اولین و جدی ترین و پرکارترین مؤلفان این رشته به زبان فارسی بوده است. تنوع موضوع در آثار او نیز قابل توجه است و محدود به یک حوزه خاص (مثلا شرح احوال نویسی) نمی شود: از تئوری بنیادین موسیقی تا هارمونی تحلیلی، از ارکستراسیون ریشارد اشتراوس تا کاوشی در قلمرو موسیقی ایرانی، و… به ویژه دو کتاب عالی او که به چاپ های متعدد رسیده اند: «چگونه خوب بشنویم» و «چگونه از موسیقی لذت ببریم».

پنجاه سال تمرین و تسلط او به زبان آلمانی، از او مترجمی قابل اعتماد ساخته و دانش نظری سطح بالای او در موسیقی و حس امانتداری و دقت اش، او شخصیتی را معرفی می کند که می تواند برای آنها که می خواهند جدی و با مسؤولیت کارکنند، الگو و شاخص باشد.

در میان فهرست آثار پرویز منصوری، جای یک کتاب خالی است و آن مجموعه مقاله ها و مصاحبه های اندک شمار اوست. به اضافه فصلی مجزا که در آن، استاد ۸۲ ساله از خود و زندگی قلمی خود بنویسد. انسانیت و انصاف و فروتنی کمیاب پرویز منصوری او را در جامعه موسیقیدانان قبل و بعد از انقلاب، از بسیاری امتیازات که حق او بود، محروم کرد ولی در روحیه سالم و منش انسانی او تاثیری نگذاشت و این موسیقیدان‌های جوان بودند که از حضور پرفایده او محروم شدند.

منصوری، موسیقیدانی متفکر است که نظرات دقیق و فکورانه ای درباره هنر، ادبیات، تاریخ ایران و مسائل اجتماعی دارد. همواره به واقعیت های پیرامونش توجه داشته و موسیقی را گریزگاهی برای فرار از مسؤولیت و واقعیت قرار نداده است. در یک کلام، می توان گفت که او نمونه خوب و قابل احترامی از نوع تربیت و اخلاق در نسل گذشته است که متاسفانه به خاطر تلاطم های اجتماعی و عدم مدیریت صحیح، مردم و جوانان نتوانستند از قابلیت های نمونه های نایابی مثل منصوری استفاده کافی را ببرند. هرچند که حافظه فرسوده زمان و تاریخ نگاری آینده موسیقی، ارج و حرمت او را همیشه محفوظ نگه خواهد داشت.
روزنامه ایران (۳ اردیبهشت ۱۳۸۵)