علیرضا میرعلی نقی
بنان حوصله لازم برای معلمی آواز نداشت و از شاگردان هنرستان او کسی شناخته نیست. امّا از میان شاگردان خصوصی او کاوه دیلمی شهرت دارد (همان، ص ۱۹۷). بنان در ۸ اسفند ۱۳۶۴، بر اثر بیماری مزمن جهاز هاضمه درگذشت و پیکرش در امامزاده طاهر (در حومه کرج) به خاک سپرده شد (آور، ص ۱۸ـ۱۹).
غلامحسین بنان خواننده ای با حُسن صوت خدادادی (رجوع کنید به ملاّح، «زندگی نامه ی بنان »، ص ۴۱، ۴۳، به نقل از روح الله خالقی ) و صاحب شیوه خاص در اجرای آواز ایرانی شناخته می شود (نواب صفا، ص ۲۱۰؛ یارشاطر، ص ۲۲۵). وی با وجود بهره گیری از اساتید سنت گرای قدیم، چندان به نظام منضبط زیبایی شناسیِ ویژه ردیف و یا اصول و ظرایف تلفیق صحیح شعر با موسیقی که در مکتب قدما حائز اهمیت است، پایبند نبود. ازینرو وی را به رغم بسیاری از ستایندگانش نمی توان خواننده ای سنتی با معیارهای دوره قاجار دانست؛ ولی حتی با قبول این ادعا، تأثیر مقلّدانه ای که از سید حسین طاهرزاده، قمرالملوک وزیری، و مهمتر از همه از ادیب خوانساری (تجویدی، ص ۶۵) گرفته است قابل انکار نیست. با اینهمه بنان، در برابر آثار ویژه وزیری که از تجددخواهی هنر غربی الهام گرفته بود، به شیوه خالقی که به موسیقی سنتی تمایل داشت گرایش نشان می داد.
ظاهراً شهرت بنان به شاخص بودن در مکتب وزیری، گذشته از روابط نزدیک خانوادگی با وزیری، خالقی، ملاح و معروفی، به سبب اجراهای به یادماندنی او در کنسرتهای انجمن موسیقی ملی بوده است. گرمی صدا، شمردگی تحریرها، حسن انتخاب اشعار و احساس سرشار او باعث شد که در رده ای بالاتر از خوانندگان مشهور مکتب وزیری قرار گیرد. بنان با شیرین نوازان اصالت پیشه رادیو تهران نیز ارتباط داشت و آثار فراوانی با آنها اجرا کرد. برجسته ترین این افراد، مرتضی محجوبی است که از نظر سبک هنری و فضای اجرا با بنان همانند بود.
به همین دلیل بهترین و بیشترین آثار بنان حاصل همکاری وی با مرتضی محجوبی است. بنان با وجود وسواس در پرهیز از اجراهای غیر متین و مجلسی (تجویدی، ص ۶۰) که بر حرمت و منزلت او می افزود، از ارضای سلیقه شنوندگان آسان پسند نیز عار نداشت و بعضی از تصانیف و ترانه های عامه پسند و در عین حال متین را نیز اجرا می کرد. در تحلیل هایی که بیشتر از دیدگاه اصحاب مدرسه کلنل وزیری ناشی شده است، چند خصوصیت اصلی و فرعی برای صدا و آواز وی شمرده شده (ملاّح، «استاد غلامحسین بنان…»، ص ۱۸۷ـ۱۸۹) و بر اساس همین خصوصیات، او را مطرحترین خواننده معاصر پنداشته اند (همو، «زندگی نامه ی بنان »، ص ۴۳، به نقل از روح الله خالقی ) که سخنی جالب توجه و البته قابل تأمل است.
منابع
۱- پری دخت آور (بنان )، «همسرم بنان »، علی تجویدی، «هم نوای من»، علی اصغر جهانگیری، «آنچه گفتنی است»، حسینعلی ملاّح، «استاد غلامحسین بنان و آواز او»، همو، «زندگی نامه ی بنان»، علیرضا میرعلی نقی، «با یاد آن صدای مخملی»، اسمعیل نواب صفا، «بنانی که من می شناختم»، احسان یارشاطر، «حریری در رهگذر نسیم»، در از نور تا نوا: غلامحسین بنان استاد آواز ایران، چاپ داریوش صبور، تهران ۱۳۶۹ ش.
دانشنامه جهان اسلام
۱ نظر