گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

جایگاه «گوشه» در موسیقی کلاسیک ایرانی (۵)

دسته بندی گوشه ها در دستگاه ها و آوازها
باید توجه داشت که جمع بندی گوشه ها در دستگاه ها را تئوریسین های موسیقی دان انجام نداده اند بلکه سلیقه ی نوازنده گان استادی بوده که از علم نظری موسیقی اطلاعی نداشته اند. مهدی قلی خان هدایت گفته است (به نقل از مقاله ی “تصلب سنت،‌ انجماد ردیف …) “هر یک از دستگاه های هفت گانه را که متاخرین ترتیب داده اند یک نوبت مرتب […] تصور باید کرد [… که] بیشتر سلیقه اساتید ماهر در آن ماخذ بوده است نه مدارک علمیه […] (هدایت،‌ نسخه خطی:‌ ۸۵). […] دستگاه تقلیدی از نوبت مرتب قدماست و هر دستگاه را ممکن بود چند نوبت قرار دهند […].” (اسعدی،‌ ۱۳۸۵،‌ ۲۱۳)

گوناگونی نام ها و گوناگونی بسیارِ ساختاریِ گوشه ها می تواند از این دسته بندی سلیقه ای،‌ بدون در نظر گرفتن مبانی تئوری موسیقی باشد همانگونه که در تقسیم بندی دستگاه ها نیز چنین مساله ای دیده می شود مانند جدا نبودن بیات کرد به عنوان یک آواز و زیر مجموعه بودن اصفهان به همایون به جای مستقل بودن که از نظر برخی موسیقی دانان اصولی نیست (فرهت ۱۹۹۰: ۷۶) و زیر مجموعه بودن بیات ترک به شور به جای ماهور که احتمالن به خاطر فرود نهایی بیات ترک به شور است. در دو نت نویسی از ردیف میرزا حسین قلی یکی از رضا وهدانی و دیگری از داریوش پیرنیاکان تقسیم بندی های دستگاه ها/آوازها تفاوتهای عمده ای دارند مثلن در تقسیم بندی وهدانی،‌ قرائی یک آواز مستقل است اما در روایت پیرنیاکان قرائی یک گوشه ی افشاری است (توکلی،‌ ۱۳۹۳)

مراجع

الف – کتاب

اطرایی، ارفع
دوازده مقام موسیقی ملی ایران. اصفهان:‌ انتشارات واحد سرود و موسیقی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی اصفهان. ۱۳۶۹

اسعدی،‌ هومان
بنیاد های نظری موسیقی کلاسیک ایران،‌ فصلنامه ی ماهور شماره ی ۲۲- تهران: ۱۳۸۲
تصلب سنت،‌ انجماد ردیف: پرسشی از سنت موسیقایی،‌ فصلنامه ی ماهور شماره ی ۳۴. تهران ۱۳۸۵

پایور، فرامرز
ردیف آوازی و تصنیف های قدیمی به روایت عبدلله دوامی. تهران:‌ ماهور. ۱۳۷۵

پایور،‌ فرامرز
سی قطعه چهارمضراب برای سنتور. تهران:‌ ماهور. ۱۳۷۵

صبا،‌ ابولحسن
دوره های سنتور ردیف ابولحسن صبا به کوشش و ویرایش فرامرز پایور. تهران: ماهور. ۱۳۸۳

صفوت،‌ داریوش
استادان موسیقی ایران و الحان موسیقی ایران،‌ تهران: ۱۳۵۰

طلایی،‌ داریوش
نگرشی نو به تئوری موسیقی ایرانی (ردیف و سیستم مدال). تهران: ماهور. ۱۳۷۲

کامکار،‌ پشنگ
ردیف میرزا عبدلله برای سنتور. تهران: نشر هستان. ۱۳۸۳

محافظ، آرش
مقام دلکش، نگاهی تطبیقی به مفهوم و خصوصیات مقام در موسیقی دستگاهی ایران، فصلنامه ی ماهور شماره ی ۵۳- تهران: ۱۳۹۰

مسعودیه،‌ محمد تقی
ردیف آوازی موسیقی سنتی ایران. گردآورنده محمود کریمی. انتشارات وزارت فرهنگ و هنر،‌ تهران: ۲۵۳۶

مشکاتیان،‌ پرویز
گل آوا،‌ قطعاتی برای سنتور. تنظیم و نگارش نت از علیرضا جواهری. علیرضا جواهری،‌ تهران: ۱۳۷۷

معروفی،‌ موسی
ردیف موسیقی ایران. تهران: اداره ی هنرهای زیبا. ۱۳۴۲

نتل،‌ برونو
ردیف موسیقی ایرانی: بررسی ساختاری و فرهنگی. شامپاین: ۱۹۸۷

Farhat، Hormoz. The Dastgah Concept in Persian Music. Cambridge: Cambridge University Press. 1990

Bruno Nettl، The Radif of Persian Music: Studies of Structures and Cultural Context، Champaign، Ill.، ۱۹۸۷.

ب – تارنما

توکلی،‌ فرشاد
حسینقلی،‌ دایرت لمعارف بزرگ اسلامی،‌

دسترسی به تاریخ ۸ اردیبهشت ۱۳۹۳

دورینگ،‌ ژان
گوشه،‌ دانشنامه ایرانیکا

دسترسی به تاریخ ۱۰ آبان ۱۳۹۲

پ – صوتی
راز و نیاز،‌ گروه شیدا و عارف،‌ آهنگساز:‌ حسین علیزاده. تهران،‌موسسه فرهنگی هنری ماهور. ۱۳۶۷

کیمیا،‌ ویولون پرویز یاحقی و تمبک محمد اسماعیلی،‌ تهران،‌‌موسسه فرهنگی هنری آوای باربد. ۱۳۸۳

ردیف موسیقی ایران،‌ حسن کسایی،‌ اصفهان،‌ آوای نوین اصفهان . ۱۳۸۴

ضرب اصول،‌ فرامرز پایور،‌ تهران،‌ چهارباغ. ۱۳۸۰

مهدی رضانیا

مهدی رضانیا

۱ نظر

بیشتر بحث شده است