مقایسه‌ی روش‌های آموزش ساز عود در موسیقی ترکی (۷)

۴.۱ مقایسه‌ی روش‌ها بر حسب نگهداشتن مضراب و استفاده از فنون مضراب‌زنی

هدف از انتخاب نوع خاصی از دست‌گرفتن مضراب در اجرای عود، دستیابی به صدایی دقیق و رساست. مضراب نقش تعیین‌کننده‌ای در میزان زیر و بمی صدا، نُوانس و نیروی محرک آن دارد. هنگامی که روش‌ها براساس نگهداشتن مضراب و فنون آن قیاس ‌شوند، روشن خواهد شد که در بیشتر اوقات، مضراب تارگان در عین نرمی و بی‌عیب و نقصی، چالاک است. علاقه‌ی تارگان به موسیقی غربی در این خصوص تأثیرگذار بوده است و در مواقعی می‌توان حالت‌های گیتارنوازی را در به کارگیری مضراب او مشاهده کرد.

تارگان مضراب را ماهرانه در زوایای متفاوت استفاده می‌کرد و روش آن را در آموزش‌های خود نیز نشان داده‌است. هنرجویانی که در به کارگیری سریع و چابک مضراب با مشکل مواجه‌اند، باید از تمرین‌های مضراب متد تارگان استفاده کنند (Yildiz,2005:39). در شیوه‌ی شنچالار، شدت مضراب بیشتری شنیده می‌شود و این نکته در آموزش‌های او نیز مشهود است. تمرین‌های مضراب تارگان و شنچالار شبیه یکدیگرند. می‌توان فنون و تمرین‌های سنتی مضراب را در روش مضراب عود تانریکرور شنید. در این سبک از اجرا، فضای سنتی عود و شیوه‌ای نزدیک به ساز تنبور را می‌توان در اجراهای آموزشی مشاهده کرد. تانریکرور هنگام نواختن نت‌ها مضراب را به صورت بالا به پایین در دست می‌گرفت و نت‌هایی را نیز با ریز اجرا می‌کرد (Yildiz,2005:41). روش‌های تورون، یحیی و آکدوغو نیز از نظر به‌کارگیری فنون مضراب و یکسانی شیوه‌ی کارشان به یکدیگر شبیه است.

۴.۲ مقایسه‌ی روش‌ها بر حسب استفاده از پوزیسیون

عرصه‌ی به کارگیری پوزیسیون در ساز عود گستردگی در خور توجهی دارد. در این سازِ سه تا پنج اکتاوی، می‌توان در هر جفت از سیم‌ها از ۱۹ پوزیسیون استفاده کرد. ایجاد صداهای رسا و مناسب با ۷ پوزیسیون اول امکان‌پذیر است. در دنیای موسیقی، مهارت تارگان در به کارگیری این ۱۹ پوزیسیون تحسین‌برانگیز است. مهارت او در برخی از ساخته‌هایش مانند «کودکی در حال دویدن» و «کاپریس»‌ مشهود است. به همین سبب، یادگیری پوزیسیون در شیوه‌ی تارگان در مقایسه با روش‌های دیگر کمابیش دشوار است و می‌توان گفت تنها، افرادی که آموزش‌های پوزیسیون تارگان را به خوبی انجام دهند، پوزیسیون‌های عود را به تمامی، اجرا خواهند کرد. در روش شنچالار، یادگیری پوزیسیون مانند روش تارگان دشوار نیست.

از نظر شنچالار یادگیری تنها ۷ پوزیسیون کافی‌ است (Yildiz.2005:45). تانریکرور در مطالعات خود چالاکی، سبک، و اجرای سنتی را در به‌کارگیری پوزیسیون‌ها در نظر گرفته است. او نیز در روش خود از ۷ پوزیسیون استفاده کرده و پوزیسیون‌های دیگر را در بحث نوانس‌ها نشان داده‌‌است. آموزش‌های پوزیسیون یحیی، تورون و آکدوغو شبیه به فنون تانریکرور است.

لازم است که درباره‌ی استفاده از مقام‌های دشوار هُزام (Huzzam) و صبا دقت شود. صدای مطلوب را نمی‌توان در هر پوزیسیونی با یکدیگر مطابقت داد. افرادی که از روش تانریکرور پیروی می‌کنند، در تألیفات خود این مطلب را در نظر گرفته‌اند. استفاده از پوزیسیون‌ها در آموزش عود بسیار مهم است. هنگامی که آموزش عود با پوزیسیونِ اشتباه آغاز شود، دستیابی به توان اجرایی مطلوب دشوار خواهد بود. ممکن است نوع سبک و تفسیرهای نوازندگان، تفاوت‌هایی را در استفاده از پوزیسیون‌ها موجب شود. هنرجویی که می‌خواهد نوازنده‌ی عود موفقی شود، باید بداند که هر نوازنده‌ای فنون پوزیسیون مربوط به خود را داراست و او نیز باید فنون خاص خود را بیابد.