گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

علوم طبیعی و علوم انسانی، از اثبات تا تفسیر (۱)

پژوهشهای علوم انسانی تفاوتی اساسی با پژوهش های علوم طبیعی دارند، در پژوهش های علوم طبیعی، در فرآیند پژوهش، پژوهشگر با مواد پژوهشی مشخص و مجسم و ابزار سنجش با دقت بالا سروکار دارد و می توان گفت ضریب خطا و عدم قطعیت در پژوهشهای علوم طبیعی معمولا قابل چشم پوشی است. در شرایط یکسان (اعم از شرایط اقلیمی و منطقه ای و آزمایشگاهی) پژوهش و مطالعه بر یک موضوع واحد معمولا نتایج مشابه و نزدیک به دنبال خواهد داشت.

شایان ذکر است که در علوم طبیعی مانند زیست شناسی و شاخه های آن تنوع اقلیمی و اکولوژیکی می تواند عامل ایجاد تنوع در آزمایش ها باشد ولی برای نمونه مطالعه ی یک واکنش شیمیایی یا یک فرآیند فیزیکی در آزمایشگاه های مختلف معمولا پاسخ های یکسان به دنبال خواهد داشت.

اما در علوم انسانی از آنجا که مواد پژوهشی، مشخص و مجسم نبوده و به مثابه جوامع انسانی مختلف و بافت های فرهنگی و زبانی و اجتماعی متفاوت، از تنوع و کثرت برخودارند؛ لذا یافته های پژوهش های علوم انسانی در شاخه های یکسان و موضوعات واحد ولی در بافتهای اجتماعی و فرهنگی متفاوت می توانند نتایج متفاوتی داشته باشند و به سادگی قابل تعمیم نیستند. از آنجا که پژوهشهای نو و جدید علوم انسانی هم مانند علوم طبیعی، نخستین بار توسط اندیشمندان غربی (اروپای غربی) صورت گرفت و سپس به دیگر جوامع و فرهنگ ها راه یافت، توجه به این نکته ی اساسی وجهی است برجسته و شایان توجه که غفلت از آن نتایج ویران کننده ای در جوامع مقلد غرب به دنبال داشته است.

باید به این نکته نیز توجه داشت که پژوهش فلسفی و علوم انسانی هم مانند علوم طبیعی دارای روش شناسی (متدولوژی) در شاخه های مختلف می باشد که آشنایی به آن برای پژوهشگر امری ضروری است.

مراد از گفتاری که رفت این است که در زمینه ی «علوم طبیعی» حد و حدود یافته ها معمولا مشخص و معین است و تخصص در هر یک از شاخه های علوم طبیعی از فیزیک و شیمی گرفته تا زیست شناسی و… سنگ محکی در اختیار انسان قرار می دهد که براحتی می تواند مغالطات و گفته های نادرست را تشخیص داده و گوشزد کند و جایی برای چانه زدن باقی نمی گذارد.

برای نمونه اگر از فردی یا منبعی خبری بشنویم که واحد سال نوری را برای سنجش زمان بکار می برد و یا اینکه گل رز و گل آفتابگردان را از یک خانواده معرفی می کند و یا اینکه سدیم را جزو مواد آلی می داند… به سادگی با ارجاع به پژوهش ها و منابع می توان اشتباه و مغلطه را تشخیص داد.

 

سروش دریاشناس

سروش دریاشناس

۱ نظر

بیشتر بحث شده است