گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

درباره سنتور کروماتیک ایرانی

سنتور کروماتیک ایرانی به پیشنهاد نگارنده، توسط زنده یاد داریوش سالاری طراحی و ساخته شده است. مشابه این ساز در ابعاد و اندازه های متفاوت توسط سازندگان دیگر نیز ساخته شده است. ساز های اجرایی این مجموعه در دو اندازه متفاوت ساخته شده است که در مجموع شامل تمامی فواصل کروماتیک (نیم پرده) در محدوده ی چهار اکتاو می شوند. این ساز ها از لحاظ ظاهری مشابه سنتور ایرانی بوده و تنها تفاوت آنها در نحوه ی خرک گذاری و زاویه ی کلاف می باشد. همانطور که اشاره شد، خرک بندی این ساز بر اساس فواصل کروماتیک نیم پرده ای است به نحوی که هر یک از ساز ها قابلیت اجرای سه و نیم اکتاو با تمامی فواصل کروماتیک را دارد و در مجموع دو ساز استفاده شده در این مجموعه قابلیت اجرای چهار اکتاو از فواصل کروماتیک را در تمام گام های دیاتونیک و کروماتیک دارند.

هر یک از ساز ها دارای سیزده خرک در هر طرف بوده و هر یک از سه محدوده اجرایی اصلی دارای یک اکتاو کامل از فواصل کروماتیک است. در محدوده ی چهارم اجرایی این ساز ها نیز قابلیت اجرای اصوات موسیقایی در چند خرک ابتدایی ممکن است. به این ترتیب همانطور که گفته شد، هر یک از سازها از نظر محدوده  اجرایی قابلیت اجرای سه و نیم اکتاو از فواصل کروماتیک را خواهند داشت. محدوده های اجرایی سنتور کروماتیک ایرانی به صورت زیر است:
۱- طرف زرد
۲- طرف سفید
۳- پشت خرک سفید
۴- پشت خرک زرد

با توجه به امکانات اجرایی و تنوع در اندازه، می توان سازهای بزرگتر یا کوچکتری را به مرحله طراحی و ساخت رساند که طبعا در آن صورت محدوده اجرایی بسیار بیشتر از چهار اکتاو خواهد شد.

محدودۀ اجرایی هر یک از ساز های طراحی شده برای این مجموعه به شرح زیر است:

۱- محدوده اجرایی سنتور کروماتیک ایرانی اول ۲- محدوده اجرایی سنتور کروماتیک ایرانی دوم

برای سهولت بیشتر در اجرا، خرک های بکار با رنگ تیره و خرک های دیز و بمل با رنگ روشن تعبیه شده اند.

سنتور کروماتیک ایرانی قابلیت اجرای تمامی آثار موسیقی کلاسیک را داشته و از لحاظ اجرای فواصل کروماتیک و انجام مد گردی ها هیچ گونه محدودیتی در محدوده ی اجرایی خود ندارد. این ساز با توجه به نوع خرک بندی آن برای اجرای موسیقی دستگاهی ایرانی چندان مناسب نیست، هرچند می توان برخی از خرک های آن را با فواصل ایرانی کوک نمود و با آن دستگاه های ایرانی را نیز اجرا کرد اما هدف اصلی از طراحی و ساخت این ساز، تنظیم و اجرای برخی آثار موسیقی کلاسیک با صدایی کاملا شرقی و ایرانی است.

یکی از مشکلات اجرایی سنتور کروماتیک ایرانی طنین زیاد آن بوده که با توجه به وجود نداشتن پدال، در برخی مد گردی ها اصوات باقی مانده از آکورد های قبلی در آکورد های بعدی باقی می مانند که گاهی ممکن است به گوش خوشایند نباشد. شاید طراحی یک یا دو پدال جهت کنترل طنین باقی مانده ی صداها و یا استفاده از تمهیداتی جهت کم کردن طنین و ماند صدا بتواند مقداری از این مشکل صوتی بکاهد. به هر روی این ساز در مراحل مقدماتی طراحی و ساخت خود بوده و نیازمند تجربه های بسیار در آینده است.

در این مجموعه آثار ده آهنگساز مشهور موسیقی کلاسیک برای این دو ساز تنظیم و اجرا شده اند و با توجه به محدوده های اجرایی و سهولت در اجرا و صدا دهی بهتر، برخی از این آثار در گام های متفاوت تنظیم و اجرا شده اند.

امید است اجرای این گونه آثار بتواند معرف هر چه بیشتر قابلیت های این ساز ایرانی برای اجرای آثار موسیقی کلاسیک و جهانی باشد و همچنین امیدوارم در آینده مشکلات صوتی این ساز به بهترین شکل ممکن بر طرف شده و نوازندگان بتوانند آثار مورد نظر خود را به بهترین شکل ممکن با این ساز اجرا نمایند. در پایان لازم می دانم از زحمات هنرمند ارجمند زنده یاد داریوش سالاری تشکر و قدردانی نمایم که با پی گیری های مستمر و حمایت هایشان، همچنین ساخت سنتور کروماتیک ایرانی و رفع بسیاری از مشکلات اجرایی آن موجبات شکل گیری این مجموعه را فراهم کردند.

audio file«افسانه عشق» یا “Libestraum” را ساخته فرانتس لیست با اجرای علیرضا جواهری با سنتور کروماتیک بشنوید

علیرضا جواهری

علیرضا جواهری

۱ نظر

بیشتر بحث شده است