گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

نگاهی به آثار و زندگانی حسین هنگ آفرین (۲)

حسین هنگ‌آفرین (۱۲۵۰ - ۱۳۳۱)

حسین خان هنگ آفرین بین اهل فن و شاگردانش به حسین خان «ر» معروف است، زیرا برای هم آهنگ کردن ویلن با سه تار، سیم اول ویلن را یک پرده پایین آورده و به جای آنکه آنرا با نتِ «می» هم آهنگ کند، «ر» کوک می کرد. وقتی هم می خواست ویلن شاگردان را کوک کند، مکرر می گفت «ر» بده. از این جهت به حسین خان «ر» مشهور بود.

حسین خان هنگ آفرین در خدمت نظام مشغول بود و با درجه سرهنگی بازنشسته شد. مهدی کمالیان در کتاب گفته ها و ناگفته ها می گوید: کلاس حسین خان هنگ آفرین در دروازه شمیران بود. روی پلاک
خانه اش هم نوشته بود حسین خان «ر». وارد خانه که می شدی، دالانی بود که عمق مغازه های اطراف
درب خانه را پوشش می داد. بعد وارد حیاط می شدی آنجا پله ی خورد میرفتی در اطاق؛ در آن کلاس من با حسن مشحون آشنا شدم که هر دو سه تار تعلیم می گرفتیم. ایشان یک دوره ردیف را کار کرده بود.

وقتی درس می گرفتیم حسین خان هنگ آفرین روی یک چهارپایه چوبی که تشکچه ای رویش بود می نشست و من هم دو زانو روی زمین روبرویش می نشستم و درس سه تار می گرفتیم.

ایشان معتقد بود که برای یادگیری ساز دو مرحله وجود دارد: اول ردیف سازی است و مرحله دوم جواب آواز است. وقتی یک نفر ردیف را کامل یاد گرفت و استادش قبول می کرد که ردیف را با تسلط کامل می داند، بعد یک دوره دیگر شروع می کردند به جواب آواز کار کردن چون جواب آواز دادن خیلی مشکل است هر خواننده یک شیوه خاص برای خودش دارد، یک تحریر هایی دارد. بعضی از تحریرها بین خواننده ها مشترک
است اما بعضی خواننده ها تحریرهایی دارند که دیگری امکان دارد نداشته باشد یک نوازنده خوب با خواننده باید کار کند چه بسا جواب دادن درست در خود خواننده هم اثر بگذارد و بتواند خودش را متمرکز کند و بهتر جمله را ادا کند.

از آثار مکتوب حسین هنگ آفرین
۱- تصنیف فرودین، راست پنجگاه با شعر هدایت الله نیرسینا
۲- در ترانه های ملی
۳- پیش درآمد های نوا و راست پنجگاه
۴- هجده قطعه پیش درآمد

از شاگردان حسین هنگ آفرین می توان به رضا محجوبی، نصرالله زرین پنجه، موسی معروفی، ابوالحسن صبا و در سه تار حسن مشحون و مهدی کمالیان اشاره کرد.

وقتی اکبر خان نوازنده فلوت، مشیر همایون شهردار نوازنده پیانو، رضا قلی خان نوروزی خواننده و سید حسین طاهرزاده خواننده و حسین خان هنگ آفرین نوازنده ویلن عازم لندن می شوند. حسین خان در این سفر ۳۱ ساله است و اولین تجربه ضبط آثار خود را انجام می دهد.

اولین اثر ضبط شده از حسین خان هنگ آفرین آواز دشتی با صدای طاهرزاده است به شماره کاتولک
۱۲۰۰۵ که در واقع اولین ضبط از ویلن نوازی ایرانی نیز می باشد. از صفحات جالب از هنگ آفرین ضبط در دستگاه نوا با آواز سید حسین طاهرزاده است که ۴ روی صفحه می باشد. همچنین رنگ راک با ویلن هنگ آفرین که رضاقلی نوروزی تنبک می نوازد که روی دوم صفحه صدای رضاقلی خان نوروزی است که می خواند به شماره کاتولک ۱۸۰۰۴ – ۷ می باشد.

حسین خان هنگ آفرین در این سری ضبط ۴۷ اثر را با ویلن خود به ضبط می رساند اما به دلایل نامعلوم در ضبط های بعدی شرکت نمی کند. حتی در دوره پهلوی اول با وجود کمپانی مختلف صفحه پرکنی در ایران از ضبط آثار خودداری می کند. آنچه که از آثار وی باقی مانده همین ۴۷ اثر صوتی در سفر لندن است.

حسین خان هنگ آفرین در روز ۸ آبان ۱۳۳۱ ش وفات یافت. مقبره اش در قبرستان ظهیرالدوله تجریش قرار دارد.

منابع و مأخذ
کتاب تاریخ موسیقی حسین مشحون جلد ۲
سرگذشت موسیقی روح الله خالقی جلد ۱
گفته ها و ناگفته ها خاطرات مهدی کمالیان
گلبانگ سربلندی – بهمن کاظمی

بهروز مبصری

بهروز مبصری

متولد ۱۳۳۶ ساوه
محقق تاریخ موسیقی و نوازنده تار و سه تار

۱ نظر

بیشتر بحث شده است