علیرضا میرعلی نقی
مقصود شیخ این است که کوچک‌ترین نسبتهای بزرگ الذی بالکل است پس از آن نسبت سه ضعف پس از آن نسبت چهار ضعف که الذی بالکل مرتین نامیده می‌شود و بزرگ‌ترین نسبت های بزرگ که در موسیقی به‌کار برده می‌شود الذی بالکل مرتین است پس از آن نسبت سه ضعف پس از آن الذی بالکل اما در نبض بزرگ‌ترین نسبت های بزرگ را الذی بالکل مرتین قرار نداده‌اند بلکه بزرگ‌تر را نسبت سه ضعف قرار داده‌اند مثل نسبت شش به دو، و این نسبت نسبه الکل و الخمسه نامیده می‌شود.
زیرا که در این نسبت شش است به چهار و این نسبت مثل نسبت سه به دو است چه شش زائد است بر چهار به دو که نصف چهار است و این نسبت را الذی بالخمسه می‌نامند و در این نسبت نسبت چهار است به دو که الذی بالکل نامیده می‌شود پس نسبت سه ضعف عبارت است از نسبت ضعف که در نسبت دو به چهار به‌دست می‌آید در صورتی که مرکب شود با نسبت زائد به نصف که از نسبت شش به چهار پیدا می‌شود و بالجمله کمترین نسبت محسوسه بزرگ را نسبت سه ضعف قرار داده است و پس از این نسبت نسبت الذی بالکل که نسبت ضعف است مثل نسبت چهار به دو و پس از این نسبت وسطی محسوس می‌شود و اول آن نسبت مثل و نصف است که الذی بالخمسه نامیده می‌شود پس از آن نسبت الذی بالاربعه و الزائد ثلث است و اما از نسب کوچک مستعمل در موسیقی جز الزائد ربعاً در نبض دریافته نمی‌شود. (از موسیقی کتاب الشفاء و شرح قانون فخر‌الدین رازی اقتباس شد).
بعد از این حاشیه جامع، سی‌ویک منبع معتبر برای نگارش شرح حال جامع و کامل ابن سینا را (که عمدتاً چاپ مصر و لندن و ترکیه‌اند و یا نسخه خطی) نام می‌برد که هنوز هم جزو کامل‌ترین متون منبع‌شناسی در این زمینه هستند، و نمونه خوبی از احاطه علمی و بسیارخوانی و بسیاردانی دانشمندانی که مشکوه نمونه‌ای استوار از آنها بود. وی مآخذ تصحیح رساله علم النبض را نیز ارائه داده است.
شرح فصول و مطالب رساله
شیخ، بعد از ذکر خداوند و حمد پیغمبر(ص) و تکریم حکمران زمان که مشوق او در نگارش کتاب بوده، به نگارش مطالب رساله خود می‌پردازد. وی به جای «فصل اول»، تنها کلمه «فصل» را آورده و جای «فصل دوم»، «فصل دیگر» نوشته و … الخ
۱ نظر