گفتگوی هارمونیک
استاد جلال ذوالفنون با ابداع سبک شخصی و نواوری های خود در ساز سه تار باعث شد تا در مدت زمان کوتاهی، جوانان بسیاری به این ساز علاقمند شوند و این راه را ادامه دهند. قصد دارم در این مقاله کوتاه به شکل اجمالی نگاهی به ویژگی های نوازندگی و سبک آهنگسازی او در ساز سه تار داشته باشم. لازم به ذکر است که مطالبی که در این مقاله به آن اشاره شده توسط هنرمند گرامی سروش قهرمانلو که سالها در مکتب این هنرمند فقید تلمذ کرده است، بررسی شده است. (علی سهیلی)
عرفان و تفکر در موسیقی
ذوالفنون به اندیشه عرفانی در موسیقی ایرانی اعتقاد زیادی داشت و حضور اندیشه های عرفانی به ویژه استفاده از اشعار عرفانی مولانا، حافظ و سعدی و… در آثار او دیده می شود.
استفاده و توجه به موسیقی های محلی ایران
ذوالفنون چه در زمینه آهنگسازی و چه در نوازندگی بسیار به موسیقی محلی ایران توجه ویژه ای داشت که نمونه آن را می توانیم در آلبوم «اتش در نیستان» (که در آن از تم های موسیقی مازندران استفاده شده است) و یا آلبوم «باده گویا» (که در آن از تم های موسیقی کردی استفاده شده)، بشنویم.
برخی از ویژگی های نوازندگی سه تار
حرکت دست در طول صفحه ساز: با دقت در فیلم های نوازندگی ذوالفنون می توان متوجه حرکت دست راست ایشان در طول صفحه ساز شد. محلِ «مضراب خور» او همراه در طول نوازندگی حرکت داشته و ثابت نبوده است؛ این تکنیک باعث می شود ما حداقل دو جنس صدای مختلف و متمایز را از ساز جلال ذوالفنون بشنویم.
مضراب های روان، سریع و نرم
ذوالفنون در عین حال که زخمه هایی نرم (با نوانس پیانو و پیانیسیمو) را در حین نوازندگی داشت، اگر جایی لازم بود از مضراب های قوی و سریع، نیز بهره می برد. (این نوع مضراب ها را می توانیم در فیلم های تک نوازی ایشان و بخصوص قطعه بداهه امیری مشاهده کنیم). همچنین استفاده خاص از واخوان در سه تار نوازی هم دیگر ویژگی های نوازندگی اوست.
حرکت سریع انگشتان دست چپ و بکار بردن تکنیک های مختلف
ذوالفنون همیشه از تمام تکنیک های مختلف دست چپ (مانند: اشاره، کنده کاری، گلیساندو، ویبره و…) بهره می برد و این شاید یکی از دلایل مشکل بودن نوازندگی سه تار در مکتب هنری ذوالفنون باشد.
توجه به ریتم و آکسان های دقیق در نوازندگی و آهنگسازی
همیشه در تصانیف و قطعات ساخت جلال ذوالفنون، (مخصوصا در همنوازی ها)، تاثیر برجسته ریتم کاملا مشهود است. این خصوصیت در سایر نوازندگان تار و سه تار بسیار کمتر از سبک ذوالفنون شنیده می شود. در سبک نوازندگی او، جایگاه ریتم پر رنگ و انتخاب آن حساب شده و متناسب با نوع لحن قطعه و یا شعر است که از ابتدا تا پایان قطعه تداوم دارد.
ابداع تکنیک های جدید برای ساز سه تار
بسیاری از تکنیک هایی که امروزه ما می نوازیم، مدیون جلال ذوالفنون است. از جمله مضراب حلقه ای (پَرمضراب)، شست نوازی (تک سیم هایی که مانند نوازندگی دوتار با شصت دست راست اجرا می شود)، مضراب پشت ناخن و چندین تکنیک مختلف دیگر که توضیح آن مجالی دیگر را می طلبد.
تالیف کتاب و تدریس
ذوالفنون در کنار نوازندگی و تهیه آلبوم هایش در مراکز مختلفی تدریس داشت و شاگردان زیادی پرورش داده که اکنون آنها، اساتید مشهور سه تارنوازی اند. همچنین ایشان دو جلد کتاب اموزشی در حوزه سه تار به تالیف رسانده است. او یک آلبوم به نام «باغ پربرگی» را به انتشار رساند که تنها آلبوم تارنوازی ایشان است. از این هنرمند فقید کتابی با نام «گل صدبرگ» هم که شامل خاطرات ایشان است به کوشش سروش قهرمانلو به چاپ رسیده است.
۱ نظر