گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

یادی از عبدالحسین شهنازی (۱)

عبدالحسین شهنازی (1327–1284)

عبدالحسین شهنازی آخرین فرزند ذکور جناب میرزا حسین قلی فراهانی برآمده از خاندان موسیقیدان و سرآمد خنیاگران دوره قاجاریه بود. تولدش مقارن شد با اولین ضبط های صفحات گرامافون در تهران. در همان دوران کودکی ناب ترین موسیقی را از پنجه های سحرانگیز پدر می شنید و در لوح جان محفوظ نگاه می داشت. ده ساله بود که پدرش را از دست داد و تار را نزد برادرش علی اکبر خان تکمیل کرد و به دلیل روح شیدا و لطافت و ظرافت نهفته ای که داشت شیوه نوازندگی اش در بیان لحن بسیار متفاوت با برادرش شد و لحن ممتاز و توانایی بیان و شیوه منحصر به فرد نواختن مضراب هایش او را پیشگام در شیوه ای کرد که بیان خاص خود را داشت و اساتید امروزه چون: جلیل شهناز، فرهنگ شریف، لطف الله مجد، فریدون حافظی، شاپور حاتمی و مهدی تاکستانی کم و بیش و به نوعی تحت تأثیر مضراب نوازی و سبک وی بوده اند اما با لحن و سلیقه های منحصر به فرد خود.

محمدرضا لطفی می گوید: شاپور حاتمی و لطف الله مجد بیشترین تأثیر را در مضراب نوازی به دلیل شاگرد بودنشان نزد عبدالحسین شهنازی گرفتند.

عبدالحسین شهنازی در میدان بهارستان کوچه نظامیه کلاس درس داشت و در آنجا جهانگیر وفادار، برادر بزرگتر مجید وفادار، ویولن درس می داد. آنجا عبدالحسین شهنازی با سید جواد بدیع زاده آشنا شد و دوستی آنها باعث می شود که در آینده آثاری به ضبط برسانند.

اولین اثر ضبط شده از عبدالحسین شهنازی در ۲۳ سالگی او در سال ۱۳۰۷ با کمپانی هیزمسترویس است که ۶ روی صفحه (۳ صفحه گرامافون)، در همایون و بیداد، راست پنج گاه و ماور االنهر و بیات اصفهان ۱و ۲ است که هر سه صفحه تک نوازی است. نیز در همین سال ۶ روی صفحه (۳ صفحه گرامافون) با کمپانی کلمبیا با آواز اقبال آذر در افشاری و دشتی و نوا به ضبط می رساند. در سال ۱۳۰۸ نیز آثاری را با آواز و تصانیف جواد بدیع زاده
ضبط کرده است.

بدیع زاده در خاطرات خود می گوید که با مسئول کمپانی صحبت کردیم و قرار شد که ۳ صفحه آواز و ۲ تصنیف بخوانم که اولین آن در همایون بود که شعر آن را نور الله همایون گفته و آهنگ آن را خودم ساختم که به نام «جلوه گل » است:
جلوه گل بوی سنبل و ناله چنگ
بانگ بلبل کرده صحن چمن پر ز غلغل

آواز همایون:

به خدا اگر بمیرم که دل از تو برنگیرم
برو ای طبیبم از سر که دوا نمی پذیرم

نیز صفحات افشاری ۱ و ۲ با تصنیف «ای مرغ» و صفحه چهارگاه که در این صفحات رضا روانبخش ضرب و ویولن جهانگیر وفادار نیز شنیده می شود. از این سال به بعد بنا بر دلایل نامعلوم اثری از عبدالحسین شهنازی روی صفحات گرامافون ضبط نمی شود. با تاسیس رادیو در اردیبهشت ماه ۱۳۱۹ وی جزو اولین گروه نوازندگانی بود که در رادیو به اجرای برنامه پرداخت و همکاری خود را با ابوالحسن صبا، مرتضی محجوبی، حسین تهرانی، حبیب سماعی و مرتضی نی داود آغاز کرد و با خوانندگانی چون تاج اصفهانی، ادیب خوانساری و بدیع زاده به همکاری پرداخت.

بهروز مبصری

بهروز مبصری

متولد ۱۳۳۶ ساوه
محقق تاریخ موسیقی و نوازنده تار و سه تار

۱ نظر

بیشتر بحث شده است