کیهان کلهر و کمانچه و موفقیت های جهانی اش (۴)

در نخستین گفت و گوی دوستانه با یکی از نوازندگان سرشناس کمانچه که هم در اقلیم موسیقی کلاسیک ایرانی فعالیت می کند و هم به نوازندگی ویلن شهرت دارد، پرسش هایی که در ابتدای همین نوشته آمده مطرح شد. نخستین پرسش این بود که چرا کلهر؟ چه چیزی این قدر او را برای علاقه مندان موسیقی خارجی جذاب می کند؟ البته مسلم است که نوازندگی ایشان در پاسخ همه دوستان به عنوان یکی از دلایل بیان شده است، اما آیا او روابط و دوستان خوبی در میان موسیقی دانان خارجی دارد؟ آیا او یک مدیر برنامه متخصص و متبحر دارد؟ و چه چیزی در نوازندگی ایشان، او را از دیگر اساتید برای خارجی ها جذاب تر کرده است؟

پاسخ این دوست نوازنده من پاسخی جالب بود که در گفت و گو با دیگر دوستان هم به نحوی به جنبه هایی از آن اشاره شد. این دوست معتقد است که ویژگی و تفاوت آقای کلهر با برخی دیگر از استادان در نوآوری و ساخت قطعات جدید یا اوریجینال است؛ ضمن اینکه در بیشتر آثاری که کیهان کلهر با همکاری موسیقی دانان خارجی داشته، اکثر مواقع او ظرایفی را از رپرتوار موسیقی ایرانی انتخاب می کند که برای مخاطب خارجی جذاب باشد بدین معنی که «تکه هایی» [گوشه هایی یا مقام هایی] از موسیقی ایرانی را بر بستری از موسیقی دیگر سوار می کند.

از سوی دیگر، امکان اجرای کامل یک دستگاه یا آواز ایرانی با ظرایف خاص خودش و ربع پرده و مسائل دیگر، امکانی است که شرایط ویژه ای را می طلبد و هر بدنه موسیقایی ای که قرار است ملودی ایرانی روی آن بنشیند، مناسب چنین کاری نیست. از این رو رویکرد کلهر در استفاده از بخش هایی از دستگاه های ایرانی رویکردی ناگزیر است.

هرچند به باور دوست من، فارغ از قیاس، اساتید دیگری هم هستند که توانایی و چیره دستی هایشان در کمانچه در سطوح بسیار بالای نوازندگی این ساز اصیل است، اما چون آن ها در مسیر «اجرای» قطعات موجود قرار دارند و عملا خودشان خالق آثار جدیدی نیستند، کلهر از منظور تولید آثار جدید، مرکز توجه خارجی ها قرار می گیرد هر چند چون کیهان کلهر خارج از کشور زندگی و تحصیل موسیقی کرده و به خوبی به زبان انگلیسی تسلط دارد، خودش از ارتباطات گسترده و موثری برخوردار است.

در گفت و گو با یکی از روزنامه نگاران حوزه موسیقی که خود نوازنده هم هست، همان پرسش ها را مطرح کردم و او معتقد بود که مورد توجه قرارگرفتن موسیقی دانان کشورهای شرقی یا کشورهای آفریقایی دو دلیل اصلی دارد؛ نخستین دلیل این است که موسیقی این کشورها برای کشورهای غربی جذاب یا به اصطلاح متداول بازار «اگزاتیک» است.

دلیل دوم، مسائل سیاسی است که به باور این دوست خیلی هم جالب نیست؛ اما درباره کیهان کلهر، مسئله متفاوت است. او دانش موسیقی خوبی دارد و خوش سلیقه نوآور است و در نهایت نوازنده ای چیره دست است. همچنین کلهر انسانی باپرنسیب بوده و پایبند به اصول اخلاق بوده و تقریبا در تمام دوران کاری اش بی حاشیه است.