گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk
حسین علیزاده، حسین دهلوی و هوشنگ کامکار در مراسم بزرگداشت حسین دهلوی در خانه هنرمندان (1392/4/5)

اولین تلاش های او در همان سال های ۱۳۳۷-۱۳۳۶ به بار نشست و حاصل آن، نت چند صفحه ای «دوئو سنتور» بود که به همت او به چاپ رسید و به کوشش دو تن از شاگردان جوان و مستعد از محضر درس استاد صبا، یعنی داریوش صفوت و فرامرز پایور نواخته شد. در واقع اگرچه حسین دهلوی متعلق به «مکتب موسیقی ملی» است ولی مختصات هنری و بویژه صدای برآمده از ارکستر، در آثار او، شباهتی به آثار سایر موسیقیدانان این مکتب ندارد و مخصوص خود اوست.

غیر از این که حوزه نوجویی او محدود به ارکستر مرکب از سازهای غربی و سازهای ملی نیست و او برای ارکستر سمفونیک نیز قطعات ماندگار و خوش صدایی نوشته که رنگ و بوی ایرانی در آنها حس می شود، نظیر بیژن و منیژه که آشنای همه دوستداران موسیقی ارکستری ایران است.

دهلوی، مطالعات خود در رشته آهنگسازی را در آلمان و اتریش دنبال کرد. ولی به امکانات مختلف و گوناگونی در ساخت موسیقی توجه داشته است: دونوازی، ارکستر و ساز تنها، ارکستر و آواز، اپرا، موسیقی کودک و…، و حتی در مقطعی از عمر، در موسیقی فیلم نیز تجربه هایی داشته است. او با ابراهیم گلستان، مستندساز بزرگ ایرانی در اوایل کارش (۱۳۴۱ – ۱۳۳۸) همکاری نزدیک داشت و نصرت الله گلپایگانی (۱۳۴۲ – ۱۳۱۷) نوازنده جوان و با استعداد و از بهترین شاگردان ویولون استاد ابوالحسن صبا در ارکستر به رهبری دهلوی، نوازندگی می کرد.

کارگردان فقید فرانسوی، آلبر لاموریس، در فیلم مستند و ماندگار «باد صبا» از قطعات حسین دهلوی به طرزی درخشان استفاده کرده است. بزرگان موسیقی ایرانی نیز به تلاش های او با خوشبینی می نگریستند و برای او احترام قائل بودند. از جمله، استاد تصنیف ساز، محمدعلی امیر جاهد در جلد دوم دیوان «شعر و موسیقی» خود از او نام برده و تلاش های او را ستوده است.

دهلوی در سالهای ۱۳۵۰ – ۱۳۴۱ بعد از روح الله خالقی و مهدی مفتاح، سومین رئیس هنرستان موسیقی ملی بود. همکاران او – که بعدها جزو ارکستر او نیز شدند – و نیز شاگردان آن زمان، از نظم آهنین و جدیت او در اداره هنرستان یاد می کنند و معتقدند که اگر آن سختگیری های فراوان نبود، آن مایه از تحصیل و دانش اندوزی برایشان حاصل نمی شد.

تنی چنداز آنان تعریف می کنند که آقای دهلوی، معلمان را تشویق می کرد که یک لحظه هم بیکار ننشینند و در دقایق فراغت، برای تقویت تکنیک نوازندگان سازهای ایرانی، اتودهای مختلف بنویسند. تعدادی از این اتودها به خط خوش مجتبی فاطمیان، شاگرد آن روز هنرستان، هنوز بین تحصیل کردگان هنرستان باقی مانده است. از همان زمان، دهلوی به فکر چاپ آثار خود به صورت پارتیتور بود و نخستین آهنگساز ایرانی است که به طور جدی بدین مهم اقدام کرده است. تاکنون بیست اثر از او به چاپ رسیده و هیچ آهنگسازی تا به حال این توفیق را نداشته است.

حسین دهلوی به عنوان آهنگسازی که به صدای سازها در ارکسترهای خود دقت و توجه دارد، به مقوله اصلاح ساختمان سازهای ایرانی، توجه بسیار داشته است. او می گوید که سازهای ملی ما برای کاربردهای موسیقی فردی و تک نوازی ساخته شده اند و از استانداردهای لازم برای تشکیل یک ارکستر مرتب و منظم، به دور هستند از این رو باید با در نظر داشتن چارچوب های زیباشناسی صدا در فرهنگ ایرانی، اصلاح اساسی روی ساختمان این سازها انجام داد وحتی سازهای تازه ای ابداع کرد.

او در چهل و چند سال قبل، همراه با استاد بزرگ، ابراهیم قنبری مهر، به طراحی و ساخت سنتور کروماتیک پرداخت. مقالاتی در این باره نوشته و چاپ شد و قطعاتی برای نوازندگی با این ساز تازه ساز، نوشته شد، اما به دلایلی، سنتور کروماتیک، هواخواه نیافت و پروژه آن فراموش شد. هم اکنون، سال هاست که برای تقویت وسعت صدایی سنتور در ارکسترهای ایرانی، سنتور باس به کارمی رود ولی صدا و ساختمان آن مورد تایید استاد دهلوی نیست و آن را سازی خارج از استاندارد می داند.

علیرضا میرعلینقی

علیرضا میرعلی نقی

علیرضا میرعلینقی متولد ۱۳۴۵ در تهران
روزنامه‌نگار، پژوهشگر موسیقی و منتقد هنری

۱ نظر

بیشتر بحث شده است