گفتگوی هارمونیک
نوشته ای که پیش رو دارید نقد زنده یاد جلال ذوالفنون به گفته های زنده یاد محمدرضا شجریان است که در روزنامه اعتماد در سال ۱۳۸۶ به انتشار رسیده بود. این دو هنرمند یکبار نیز در جلسه بررسی سازهای ابداعی در ۱۱ خرداد ۱۳۸۸ در «نمایشگاه سازهای ابداعی» در خانه هنرمندان به مناظره درباره سازهای ابداعی پرداختند. به دلیل اهمیت این نوشته مجله گفتگوی هارمونیک به بازنشر آن می پردازد:
اظهارنظر کار آسانی نیست
همه می دانیم که فرهنگ ایران، فرهنگی است برتر و پیشکسوت و یکی از راهگشایان تمدن بشری در طول تاریخ، لذا جا دارد که با کمال افتخار و سربلندی در آبیاری و مراقبت این درخت کهنسال بکوشیم. گرچه مراقبت و نگهداری فرهنگ وظیفه یی است همگانی، ولی به نظر می رسد که افرادی یا سازمان هایی و گروه هایی در این امر سهم بیشتری دارند. یکی از عواملی که در این موضوع سهم بسزا دارند رسانه های جمعی هستند و از جمله دوستداران فرهنگ انتظار دارند که شاهد حمایت و دلسوزی رسانه های جمعی از این امر مهم باشند. متاسفانه گاهی مطالبی درج می شود که به هیچ وجه شایسته فرهنگ ایرانی نیست و به خصوص در زمینه هنر و خصوصاً در زمینه موسیقی، چون موسیقی هنر ظریف و حساسی است که با یک نسیم نامساعد ممکن است پریشان خاطر شود و اظهارنظر در مورد آن کار آسانی نیست. یکی از نمونه های بارز در این زمینه مطلبی است که در روز پنجشنبه ۱۷ خرداد ۸۶ در صفحه فرهنگ و هنر اعتماد به چاپ رسیده است.
این مطلب که از لحاظ کمیت حدود دو ستون روزنامه حدود دوازده مورد موضوع قابل نقد و بررسی دارد که در فهرست زیر منعکس است.
ناگفته نماند که این مطالب و مطالبی از این دست به هر مقدار و به هر گونه که باشد تا زمانی که به صورت نظر شخصی است هیچ مشکلی ندارد ولی همین که در یک رسانه جمعی مطرح شد در ارتباط با فرهنگ جامعه قرار می گیرد و اهل فرهنگ وظیفه خود می دانند که نکات لازم را یادآوری کنند. موضوعاتی که بررسی شده اند. در مطالب یاد شده، مصاحبه شونده متذکر شده بودند؛
۱- الف؛ «من زبان مردم ایران هستم»و در جای دیگر
ب؛ «از من توقع تغییر و تحول نداشته باشید» اتحاد دو مفهوم فوق مفهوم سومی را با خود به ذهن می آورد و آن اینکه از مردم ایران توقع تغییر و تحول نداشته باشیم که غیرمستقیم توهینی است به مردم ایران.
۲- «همین که کنسرت می دهم کافی است» همانند دکتری است که بگوید همین که مطب را باز می کنم کافی است یا معلمی بگوید همین که به کلاس درس می روم کافی است. ناگفته نماند که بیان این موضوع ممکن است تازگی داشته باشد ولی ذهنیت آن متاسفانه سال ها است که وجود دارد.
۳- «من نفهمیدم موسیقی عرفانی یعنی چه؟» نفهمیدن نیازی به اعلان کردن ندارد، باید رفت و برای فهمیدن تلاش کرد.
۴- «کسانی هستند که دف را کنار موسیقی می گذارند و موقع اجرا سر تکان می دهند و به خیال خود موسیقی عرفانی ارائه می دهند» این تصور ایشان است که حضور دف و حرکت سر را نشانه عرفان می دانند والا هیچ انسان عاقلی چنین تصوری ندارد.
۵- «عرفان یعنی شناخت» درست است ولی ایشان توضیح نداده اند که شناخت در چه زمینه ای؟
۶- «موسیقی شناخت می دهد» این جمله به هیچ وجه منطقی نیست چرا که موسیقی به خودی خود ترکیبی است از اصوات و ریتم های گوناگون که یک پدیده فیزیکی است و هیچ ربطی به هنر ندارد. زمانی جنبه هنری پیدا می کند که پیامی بر این امواج سوار شود، پیامی عاطفی، اجتماعی، عرفانی، اخلاقی، تاریخی و امثال اینها. در واقع باید گفته شود؛ موسیقی می تواند شناخت بدهد.
۷- «ما نمی توانیم شیوه کار خود را عوض کنیم»فکر نمی کنم چنین توقعی در کار باشد، اگر هم توقعی باشد در جهت تحول است که آن هم به عهده موسیقیدان است نه خواننده.
۸- «من در موسیقی ایران تحول ایجاد کرده ام» رجوع شود به شماره ۷
۹- «هدف ما از ایجاد کارگاه آواز سرگردانی جوانان است» البته بعید است که چنین باشد احتمالاً اشتباه چاپی بوده است و درست آن جلوگیری از سرگردانی جوانان باید باشد که در این صورت آقای شجریان باید قبول زحمت کرده به کمک آمارگران آماری از طرفداران جوان این نوع موسیقی (که ایشان به آن شیوه کار می کنند و توان تغییر آن را هم ندارند» به دست بیاورند و ببینند به چه میزان است.
۱۰- «آواز با ما تمام می شود» یا «ممکن است که تمام شود»اگر هم چنین شود غیرمنتظره نیست کما اینکه خیلی از پدیده های فرهنگی را می شناسیم که زمانی مرسوم بوده ولی امروز رایج نیست که به احتمال زیاد تلاش های بی حاصلی هم توسط دوستداران آن صورت گرفته.
۱۱- «می خواهیم آواز از این که هست عقب تر نرود» پس با همه تفاسیر و تفاصیل معلوم شد که آواز عقب رفته است، که ضمناً با شماره ۸ هم مغایرت دارد.
۱۲- شکوه و شکایت از نارسایی های داخل کشور و به رخ کشیدن امکانات دنیای خارج یکی از شعارهای همیشگی ایشان است که در این مقاله هم اشاره به آن شده است.
شکوه کار عاشق نیست، چون عاشق اصلاً خود را نمی بیند که بخواهد شکوه ای داشته باشد و کسی که عاشق نیست هنرمند نمی تواند باشد.
روزنامه اعتماد (شنبه ۳۰ تیر ۱۳۸۶)
۱ نظر