محسن کرامتی؛ خواننده، محقق یا معلم آواز؟ (۳)

آقای جهاندار در گفت و گو با رادیو فرهنگ گفتند: «به صورت خیلی ساده چند تا مصوت و صامت را روی درجات گام گذاشته و بالا می‌رویم روی درجه آخر تحریر داده، این صداسازی است» و در ادامه می گویند: «صداسازی چیز خاصی نیست». در شاگردان آموزش دیدۀ آقای شجریان اشاره‌ای به صداسازی نمی‌بینیم و بیشتر به آموزش ردیف آوازی پرداخته شده است و شما هم به صداسازی کاری ندارید و بیشترین تاکید روی صداسازی از طرف آقای نوربخش است. می‌خواهیم بدانیم هنرجو ضمن فراگیری ردیف، همانند گذشته ناآگاهانه، صدایش را حین تمرین ردیف می‌سازد. در این رابطه نظرتان را به طور دقیق بفرمائید.

در گذشته این طور بوده که تنها کسانی که صدا داشتند به دنبال آواز خواندن می‌آمدند و کسی که صدا نداشت به خواندن وارد نمی‌شد. یکی از آشفتگی‌هایی که در امر آموزش در حال حاضر کسانی هستند که ردیف یا آواز درس می‌دهند توجه نمی‌کنند که شاگردی می‌آید پیش آن‌ها، وضعیت گوش موسیقایی‌اش چگونه است.

ای بسا شاگردی سال‌ها کار کرده ولی نمی تواند فواصل را صحیح بخواند. این نباید از ابتدا می‌خواند و به او هم نمی‌گویند. ولی راجع به صداسازی من معتقدم شدنی است. می‌توان آموزش داد و خیلی هم مطلبش، جمع و جور است. همان‌طور که آقای جهاندار به آن اشاره کرده‌اند. و اگر آقای شفیعی گفته‌اند دکان، درست است چون برخی از این عنوان سوءاستفاده می‌کنند و دکان باز کرده‌اند، مگر ما چند نفر داریم که روی صداسازی کار کرده‌اند و می‌توانند تدریس کنند.

برخی از خوانندگان بدون آگاهی می‌خوانند و خیلی هم خوب می‌خوانند ولی آگاه نیستند و نمی‌توانند تکنیک خواندن خود را منتقل کنند. آقای نوربخش خودشان روی این موضوع کار کرده‌اند و به آن می‌پردازند. من هم معتقدم که اگر معلم خوب باشد لازم است که فرا گرفته شود همیشه هر وقت از من سوال شده است گفته‌ام نمونه موفق صداسازی همایون شجریان است.

آیا شما هم آموزش صداسازی دیده‌اید؟

بلی، بعد از اینکه ما دوره ردیف را تمام کردیم. ولی متاسفانه در سن بالا دیگر صداسازی جواب نمی‌دهد بلکه باید از سن جوانی این کار صورت بگیرد.

در صورتی‌که در آواز کلاسیک غربی صداسازی از مبانی اولیه محسوب می‌شود!

لى، ولی همان‌طور که آقای شجریان بارها اشاره‌کرده‌اند سبک آواز ایرانی با غربی کاملاً فرق می‌کند.

به‌عنوان مثال یکی از مطالبی مهم در صداسازی، پرورش تنفس است، حال چه تفاوتی دارد که در سبک آواز ایرانی یا غربی اجرا کنیم؟

اتفاقاً استاد شجریان این موضوع را آموزش می‌دهند. اما تفاوتی که در آواز ایرانی و غربی وجود دارد، تحریر ویژه‍ی آواز ایرانی است که نمونه‌اش را در آوازهای دیگر به این شکل نمی‌بینید، شاید مشابه‌اش در آذربایجان باشد ولی باز هم با تفاوت‌هایی. این تحریر تکنیک خاصی را می‌طلبد که در صداسازی باید به شاگرد یـاد داد.