گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

گفتگویی با جواد معروفی

جواد معروفی (۱۲۹۱ – ۱۳۷۲)

نوشته ای که پیش رو دارید، بخشی از مصاحبه احمدرضا احمدی است با جواد معروفی در سالهای پایانی زندگی اش. لازم به ذکر است که بخشی از گفته‌های جواد معروفی در این مصاحبه ممکن است بر اثر کهولت سن دچار اشتباه باشد، مثلا در این مصاحبه می‌خوانیم استاد او تانیا خاراتیان فارغ التحصیل کنسرواتوار برلین و پاریس است که در منابع دیگر نوشته شده کنسرواتوار تفلیس و پاریس؛ نام هنرستانی که غلامرضا مین باشیان (سالار معزز) مدیریت آن را به عهده داشته «مدرسه موسیقی ملی» نوشته شده است که قطعا نادرست است و نام این مرکز در آن تاریخ «مدرسه موزیک» بوده است. بازگشت به ریاست هنرستان علینقی وزیری در سال ۱۳۲۰ بوده که در این مصاحبه سال ۱۳۲۱ ثبت شده است و همینطور تاریخ تاسیس «هنرستان موسیقی ملی» ۱۳۲۸ است که به اشتباه ۱۳۲۴ گفته شده است. این گفتگو را با هم می‌خوانیم:

نواختن ساز را در چه سنی شروع کردین؟
بعداز اتمام تحصیلات ابتدایی، موسیقی را نزد کلنل وزیری آغاز کردم. ساز من در ابتدا تار بود ولی بعدا به پیانو علاقه مند شدم و به آن رو آوردم. بعد از مدتی که نزد آقای کلنل کار کردم خواستم بیشتر روی موسیقی کلاسیک اروپایی کار کنم و نزد خانم خاراتیان رفتم. بعدا که سرود وارد موسیقی مدارس شد، بنده سالها در مدارس تدریس موسیقی می کردم.

چه سالی؟
سال ۱۳۱۱.

در چه سنی تار را کنار گذاشتید و به پیانو پرداختید؟
ده، دوازده سال بیشتر نداشتم. مدت‌ها پیش خانم خاراتیان رفتم. پیش استادم کلنل وزیری هم کار کردم. ایشان هم موسیقی کلاسیک تدریس می کرد، ولی چون خانم خالاتیان از نظر کار موسیقی کلاسیک دیپلم کنسرواتوار برلین و پاریس بود این بود که من پیش ایشان کار کردم و تمام قطعات موسیقی کلاسیک اروپایی از قبیل کارهای موتسارت، بتهوون، شوبرت را زدم و بعدا تمام نوکتورن‌ها و پرلودهای شوپن را نزد ایشان کار کردم، حتا اتودهای مفصل را.

ایشان خصوصی تدریس می کرد یا در هنرستان؟
خانم خاراتیان در هنرستان تدریس می کرد.

همان هنرستانی که وزیری درست کرده بود؟
نه، هنرستانی که در قدیم معروف بود به مدرسه موسیقی ملی.

مدیر آن کی بود؟
سالار معزز. در مدرسه دارالفنون در چند اتاق موسیقی تدریس می کردند، بیشتر هم موسیقی نظام بود. بعداً این مدرسه موسیقی را به آقای کلنل دادند و ایشان در سال ۱۳۰۷ رئیس مدرسه عالی موسیقی شدند.

شما نزد خانم خاراتیان بیشتر تئوری آموختین؟
اوایل نزد ایشان پیانو آموختم. پیانوی او خوب بود.

عکسی از شما در کتاب «سرگذشت موسیقی ایران» نوشته روح الله خالقی هست که پیانو می زنید.
بله، بعدها در هنرستان تئوری موسیقی و سلفژ (Solfege) درس دادم. از بدو تاسیس رادیو در سال ۱۳۱۹ در آنجا هم مشغول شدم. در آن موقع سنی نداشتم ولی هم نوازنده پیانو بودم و هم رهبر ارکستر شماره یک. سال اولی که رادیو تاسیس شد، در اولین ارکستر رادیو این نوازنده ها بودند: صبا، حبیب سماعی، حسین تهرانی، مرتضی نی داوود و خود من. بعدها که برنامه گلها تاسیس شد من رهبر ارکستر آن شدم و نوازنده پیانو و سولیست هم بودم. برای ارکستر گلها هم قطعاتی تنظیم می کردم.

بعد از این که علینقی وزیری هنرستان موسیقی را ترک کرد وضع تدریس موسیقی چه شد؟ آیا دولتی بود؟
بله جنبه دولتی داشت. بعد از این که آقای کلنل هنرستان را ترک کردند، ریاست هنرستان را آقای غلامحسین مین باشیان که سرهنگ ارتش بود به عهده گرفت. بعداً در سال ۱۳۲۱ که مدرسه عالی موسیقی توسعه یافت و جزو اداره موسیقی کشور شد، این اداره را به آقای وزیری دادند. سال‌هایی که ایشان (وزیری) ریاست داشتند، موسیقی ایرانی هم تدریس می شد.

از چه سالی دو هنرستان پیدا کردیم، هنرستان عالی موسیقی و هنرستان موسیقی ملی؟
تقریباً در سال ۱۳۲۴. من در آنجا هم پیانو هم سلفژ و هم دیکته موسیقی تدریس می کردم.

با روح الله خالقی هم کار می کردید؟
در مدرسه عالی موسیقی وزیری با خالقی همکلاس شدم. دوره های کلاس آقای وزیری را با هم دیدیم و سبک‌مان در آهنگسازی یکی بود. بعدها خالقی هنرستان موسیقی ملی را تاسیس کرد و برای موسیقی ایرانی خیلی زحمت کشید. من هم در این هنرستان تدریس می کردم.

شما در ایران از معدود کسانی هستید که برای شاگردانتان قطعاتی تالیف کردید که معروفترین آن خوابهای طلایی است. سال چاپ آن دقیقاً یادم نیست. الان شاگردهای من از این کتابها استفاده می کنند. متدی هم برای ردیف موسیقی ایرانی روی پیانو نوشته ام که امیدوارم بزودی چاپ شود.

مبنای این ردیف، ردیف پدرتان موسی معروفی است؟
بله اصل این ردیف متعلق به آقا حسینقلی، میرزا عبدلله و درویش‌خان است.

یکی از اصول موسیقی ما بدیهه نوازی است. شما از کی به شاگرد اجازه می دهید بدیهه نوازی کند؟
موسیقی ایرانی را وقتی به شاگرد درس می دهیم که دست روان داشته باشد و موسیقی کلاسیک را زده باشد. چون موسیقی کلاسیک دست را روان می کند و نت خوانی را قوی می کند. بعداً موسیقی ایرانی به او درس می دهیم، چون موسیقی ایرانی تکنیک مفصلی دارد.

کدامیک از شاگردان شما که زیاد هم بوده اند سبک شما را بهتر اجرا می کنند؟
سبک من را انوشیروان روحانی، اردشیر روحانی، افلیا پرتو، مهین زرین پنجه و ساسان محبی خوب می نوازند. آنها شاگردان خوب من بوده اند.

معلمان زیادی موسیقی را از راه گوش به شاگرد می آموخته اند. شما با این روش موافقید؟
نه. بدون نت اصلاْ نمی شود. شاگرد باید مدتها موسیقی کلاسیک زده باشد تا دستش راه بیفتد و بعد موسیقی ایرانی بنوازد.

گفتگوی هارمونیک

گفتگوی هارمونیک

مجله آنلاین «گفتگوی هارمونیک» در سال ۱۳۸۲، به عنوان اولین وبلاگ تخصصی و مستقل موسیقی آغاز به کار کرد. وب سایت «گفتگوی هارمونیک»، امروز قدیمی ترین مجله آنلاین موسیقی فارسی محسوب می شود که به صورت روزانه به روزرسانی می شود.

۱ نظر

بیشتر بحث شده است