۷۰ سال موسیقی پاپ ایران (۳)

از اوایل سالهای ۱۳۷۳ـ۱۳۷۲ این نفوذ کم کم آشکار شد و معلوم شد بسیاری از جوانانی که سازهای سنتی رامی نوازند، دراصل بخاطر محدودیت های مقطعی جامعه در استفاده از مشتقات گیتار و درام بوده است. وزش باد تحول باعث شد که ریشداران و گیسودرازان، سه تار و کمانچه را فرو بگذارند و به سوی کیبورد و گیتار بروند. همان انتخابی که از همان اول باید می کردند و در آن زمان، شرایطش نبود. وضعیت جامعه هنری بلاتکلیف ایران دراین سالها باعث شد که از همان اول هم با سازها و ملودی‌ها وریتم های موسیقی سنتی و مقامی، برخوردی شود که بیشتر شایسته موسیقی پاپ بود و تمام این ناهنجاری ها با عنوان «نوآوری» (!) توجیه و حتی تفسیر می شد.

۵ـ سیدجواد بدیع زاده، پدر موسیقی پاپ درایران
به تاریخ باز گردیم. موسیقی پاپ درایران، همیشه معلول آزادسازی موقتی جامعه از نیروی فشار مزمن بوده است. نوعی عکس العمل ونوعی اقدام ایجابی. اولین بار، سیدجواد بدیع زاده، روحانی زاده منبری خوان، کلام فارسی را بر والس و فوکستروت گذاشت. نه تنها «گل پرپر» بلکه همان «خزان عشق» را می توان سرآغاز موسیقی پاپ ایرانی یا آهنگفارسی دانست.

ترانه ای همه پسند و فوق العاده محبوب که با ویولون و پیانوای (که در صفحه گرامافون یک نفر آلمانی می نواخت) و بااستفاده از فواصل گام مینور، قرار بود فضای «همایون» را تداعی کند. بعدها ترانه ها و تصنیف های فکاهی هم اضافه شدند. موسیقی و کلام ساده شد تا بتواند همه فهم باشد واز ملودی ها و ریتم ها و سازهای اروپایی هم استفاده شد تا فضای نویی برای ترانه های مردم پسند را بسازد. موسیقی پاپ از همین جا تولد یافت و بدیع زاده را باید به عنوان پدر موسیقی پاپ ایرانی شناخت.

کار بدیع زاده (و بعد از او مهرتاش و دیگران)، مورد انتقاد و حتی کراهت استادان هم‌نسل او قرار گرفت. ادیب خوانساری و رضاقلی ظلی به هیچ عنوان حاضر نبودند در چنین فضاهایی مشارکت داشته باشند و امثال آنها نظیر قمر و تاج و نی داوود و درگاهی و… تا لحظه آخر عمر هم به این جریان همه گیر و همه پسند روی خوش نشان ندادند.

نزاع از همانجا شروع شد و هنوز هم ادامه دارد. اگرچه مرزهای طرفین کمرنگ تر، درهم فرورفته تر، پیچیده تر و گنگ تر شده است. خطوط قاطع بین موسیقیدان سنتی و غیرسنتی دراین زمان مثل دوره بدیع زاده و هم نسلان او نیست و به نظر می رسد که صرفنظر از چند مورد، حقیقت قدیم به نفع واقعیت جدید عقب نشینی کرده است. عمیق ترین عقب نشینی را آنهایی داشته اند که برخوردشان در الحان و ابزار سنتی مقامی، برخوردی عاری از آگاهی فرهنگی بوده است. برخوردی برخاسته از حس مرعوب شدن عملاً واقعیت را، پذیرفتن و لفظاً منکر آن شدن.

۶ـ فضای سلامت و رمانتیک
بازهم به تاریخ بازگردیم. به فضای تهران بعد از شهریور ۱۳۲۰، وسعت یافتن تهران، حضور سربازان متفقین، تأسیس کافه ورستوران وسینما وتئاتر و رادیو و وفور اتباع خارجه درپایتخت ونسل جوانی که تجربیاتش از حدود بدیع زاده فراتر می رفت. نسل مهدی خالدی و علی زاهدی تا بهرام سیر و منوچهر شفیعی وانبوه نام‌هایی که در غوغای غبارآلود دهه ۱۳۲۰ گم شدند. با انبوه آثار ضعیفی که موسیقی پاپ سالهای ۱۳۳۰ را ساخت.