خسرو جعفرزاده
از این رو مؤلفان «احساس ضرورت» نموده اند به:
«…تدوین یک تئوری موسیقی ایرانی، برای آموزش در هنرستان ها که از دل همین موسیقی برآمده باشد… و با آگاهی از اینکه نظام موسیقایی ایران در حال حاضر با گذشته تفاوت های دارد، مفاهیم نظری بنیادین را از رسالات کهن اخذ کرده و اصول و قواعد موسیقی ایرانی را از آنچه امروزه در عمل اجرا می شود استخراج کرده است… و این اصول و قواعد مربوط به موسیقی کلاسیک ایرانی است که آن را معمولا “موسیقی ردیفی” می نامند.»
«قرن حاضر» قرن ۱۴ هجری شمسی است که اینک دهه آخر آن را می گذرانیم؛ دقیقا در اوایل این قرن، سال ۱۳۰۱ علینقی وزیری با «دستور تار» به ایران آمد و موسیقی ایرانی را در غالب پنج دستگاه به سبک گام های هفت صدای اروپایی مطرح کرد. بعد از او شاگردش روح الهی خالقی تقریبا به همان سبک گام شناسی ی اروپایی اما برای هفت دستگاه و پنج آواز بر اساس تقسیم بندی های دوران قاجار، با تالیف کتاب «نظری به موسیقی» در سال ۱۳۱۷ راه وزیری را ادامه داد. در مورد این دو استاد و همکارانشان می توان «توجه به مبانی نظری موسیقی اروپایی» را شناسایی کرد. اما در «قرن حاضر» و بعد از تئوری پردازی های «وزیری- خالقی» تئوری ها و کتاب ها و مقاله های چندی نوشته، مطرح و تدریس شده و مورد بحث و نقد و بررسی هم قرار گرفته اند که «به مبانی نظری موسیقی اروپایی» توجه نکرده اند. تا آنجایی که نگارنده اطلاع دارد، نوشته های زیر- بدون توجه به توفیق یا عدم توفیقشان- همه سعی براین داشتند که دور از «مبانی نظری موسیقی اروپایی» به موسیقی ایرانی بپردازند:
• ۱۳۶۸ مجید کیانی، کتاب «هفت دستگاه موسیقی ایران»
• ۱۳۷۲ داریوش طلایی، کتاب «نگرشی نو به تئوری موسیقی ایرانی»
• ۱۳۷۲ به بعد محمد رضا لطفی، کتاب های سال «شیدا»
• ۱۳۷۵ نریمان حجتی کتاب «بنیان های نظری موسیقی ایرانی»
• ۱۳۷۷ مجید کیانی «پژوهش» جدیدی تقریباً با نام همین اثر مورد نقد ما، «مبانی نظری موسیقی ایران»
• ۱۳۷۹ حسین علیزاده در دستور تار و سه تار دوره متوسطه
• نوشته های دیگری هم از هرمز فرهت، مرتضی حنانه، محمدتقی مسعودیه، پرویز منصوری در دست است که آنها هم سعی براین داشتند، دور از «مبانی نظری موسیقی اروپایی» به موسیقی ایرانی بپردازند.
نمی توان تصور کرد که مؤلفان محترم از این نوشته هایی که ذکر شدند بی خبر بوده باشند. به ویژه که در فهرست منابع نوشته های داریوش طلایی، هرمز فرهت و مجید کیانی هم آمده اند. اما در متن هیچ جا اشاره ای نشده که از این منابع چه استفاده ای شده است. نمی توان از نوشته های قبلی استفاده کرد، بدون اشاره به آنها در متن و علاوه برآن در مقدمه چنین وانمود کرد که آنها به «مبانی نظری موسیقی اروپایی» توجه داشته و قابل استفاده نیستند. در هر حال چنین گزارشی با امانت داری علمی و حرفه ای در تضاد است.
۱ نظر