گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

دو مضراب چپ (قسمت پنجم)

دومضراب چپ در آثار حبیب سماعی

دیدیم که در چهارمضراب ابوعطا ساخته حبیب سماعی، چگونه مضراب چپ به اجرای زینت ها و ریزه کاری ها می پردازد. شکل تعمیم یافته همین نوع مضراب بعدها با فرمی مدون در سایر آثار حبیب سماعی مشاهده می شود که آن ها هم مانند پایه چهارمضراب شور که قبلاً ذکر شد، الهام بخش بسیاری از بزرگان از جمله ابوالحسن صبا می شود.

یکی از قطعات معروف حبیب سماعی که اجراهای متعدد و متفاوتی از آن موجود است، قطعۀ دومضراب شهناز است که نت آن، هم توسط حسین صبا منتشر شد و هم ابوالحسن صبا آن را در ردیف سنتورنوازی خود گنجاند.

این قطعه در این کتاب ها با توجه به اینکه برای مراحل مقدماتی سنتور نوازی نگاشته شده بود، به صورت ساده و با حالت دومضراب معمولی نوشته شده ولی اجراهای متعدد این قطه با حالت دو مضراب چپ هم موجود است که در اینجا به هر دو حالت اجرایی این قطعه اشاره می شود.

audio file حالت اول اجرای قطعۀ دومضراب شهناز حبیب سماعی با دومضراب ساده.

audio file حالت دوم اجرای قطعۀ دومضراب شهناز حبیب سماعی با دومضراب چپ.

یکی دیگر از قطعات معروف حبیب سماعی که الهام بخش آثار بسیاری از بزرگان بوده قطعۀ سه مضراب زابل سه گاه است. این قطعه هم توسط هنرمندان بسیاری اجرا شده است.

لازم به ذکر است که پایه و ساختار این قطعه که بسیار هم مورد علاقۀ ابوالحسن صبا بود، الهام بخش پایۀ چهارمضراب معروف وی در اصفهان یعنی «به زندان» گردید. همچنین ابوالحسن صبا این اثر را در ردیف شمارۀ یک سنتور در دستگاه سه گاه با عنوان سه مضراب زابل منتشر کرد.

audio file به نت و اجرای سه مضراب زابل اثر حبیب سماعی توجه کنید.

حالا به چند نمونه از تنظیم ها و اجراهای متعدد از به زندان اثر ابوالحسن صبا توجه کنید. تمامی این تنظیم ها به همراه دومضراب چپ هستند.

الف – تنظیم به زندان ابوالحسن صبا برای سنتور توسط دکتر احد بهجت

ب – تنظیم به زندان ابوالحسن صبا برای سنتور توسط مینا افتاده

ج-

audio file اجرای به زندان ابوالحسن صبا برای سنتور (پشنگ کامکار)

د- تنظیم به زندان ابوالحسن صبا برای تار، سنتور و تنبک (مهرداد دلنوازی)

ه –

audio file بشنوید قسمتی از قطعۀ بزندان با تنظیم مهرداد دلنوازی برای سازهای تار، سنتور و تنبک

تار : مهرداد دلنوازی، سنتور : سعید ثابت، تنبک : سیامک بنایی

از قطعاتی که تحت تاثیر همین پایه ساخته شده می توان به قطعه جستجو ساختۀ پرویز مشکاتیان اشاره کرد که پایۀ آن تلفیقی است از سه مضراب و دومضراب چپ.

به قسمتی از نت و

audio file اجرای قطعۀ جستجو ساخته پرویز مشکاتیان

توجه کنید.

از دیگر قطعاتی که از این نوع پایه در آنها استفاده شده، می توان به قسمت دوم از قطعۀ «زرد ملیجه» اثر ابوالحسن صبا اشاره کرد که در تنظیم سنتور آن از این گونه مضراب استفاده می شود.

audio file به قسمتی از نت و اجرای این قطعه توجه کنید.

در انتها به قطعه ای از فرامرز پایور با عنوان سه مضراب ابوعطا که از همین ساختار پیروی می کند، توجه کنید. البته در این قطعه مضراب چپ به صورت ساده در نظر گرفته شده ولی با توجه به نوع ساختار، این قطعه با دو مضراب چپ هم به مانند سه مضراب زابل سه گاه حبیب سماعی قابل اجراست.

audio file به قسمتی از نت و اجرای سه مضراب ابوعطا ساخته فرامرز پایور توجه کنید

( در اجرای این قطعه سعی شده از تکنیک دومضراب چپ استفاده شود)

علیرضا جواهری

علیرضا جواهری

دیدگاه ها ۱۰

  • واقعا دست وپنجه ات درد نکند.جواهری عزیز تنها همین رابگویم که اگرشما اقدام به چاپ این کتابها نمیکردید من سنتور راکنارمیگذاشتم شخصا معتقدم باچاپ این کتابها سطح تکنیک اجرایی نوازندگان سنتور بیشتر میشود.درحقیقت بعدازاینکه با این کتبها آشناشدم وشروع به اجرا وتمرین کردم باصدای متفاوتی ازسنتور مواجه شدم که مرا بیش ازپیش شیفته کرد.با تمام احترامی که برای اساتید گذشته قایلم معتقدم مضرابهای گذشته ارضا کننده امروز نیست و قطعا باید تحولی بوجود آید.مشتاقانه وباتمام وجود شما را رصد میکنم.
    زین همرهان سست عناصر دلم گرفت
    شیر خدا و رستم دستانم آرزوست

  • از این همه دقت نظر شما کمال تشکر را دارم و امیدوارم که بازهم چنین مقالات جالب و خوبی رو بازهم از شما ببینم. در صورت امکان نت آثاری رو که در مقالاتتون مثال می زنید، کامل بنویسید تا ما با اجرای کامل اونا هم تکنینک رو به خوبی متوجه بشیم و هم از قطعه لذت ببریم.
    در ضمن می خوام بپرسم که اجرای کامل قطعه ی سرانداز اون طور که در کتاب ۲۰ قطعه نت نویسی شده، کجا می تونم پیدا کنم. چرا این قطعه بطور کامل اجرا نمیشود؟

  • با سلام خدمت دوست گرامی آقای علی انصاری
    نت های موجود در این مقالات برای مثال بوده بنابراین شما می توانید اصل آنها را که به صورت کتاب های متعدد منتشر شده تهیه نمایید
    ضمنا اجرای کامل قطعه سرانداز توسط آقای محمد رضا رستمیان در نوار ۲۰ قطعه برای سنتور موجود است

  • چقدر خوب توضیح دادید من تار میزنم و وقتی که مضراب می زنم چنان استوار و محکم میزنم و صدایی حاصل میشه که استادم میگه انگار هم سازت هم خودت عاشقی

بیشتر بحث شده است