آروین صداقت کیش
تببین شفافتر
علیرضا مشایخی در میان آهنگسازان معاصر ایرانی از دو جهت استثناء است. نخست به جهت شمار آثارش که از چند صد افزون شده و دوم به دلیل تلاش مداوم برای بیان مسائل نظری و فلسفی دربارهی موسیقی. او علاوه بر نوشتن چندین کتاب فنی آهنگسازی به شکلهای مختلف نظراتش را درمورد مسائل بنیادی موسیقی بیان کرده است، از جمله در قالب سخنرانی، مصاحبه و کتاب به قلم و زبان خودش و گاه حتا مقاله و کتاب به تقریر او و تحریر شاگردانش (به آن قرینه که محتوا و فرم این دسته بسیار به هم نزدیک است).
کتاب «دربارهی آهنگسازی؛ گفتگو با علیرضا مشایخی»، حاصل گفتگوی اشکان خمسهپور با استادش، تازهترین نمود جنبهی یادشدهی دوم است. برای کسانی که با گفتهها و نوشتههای پیشین او آشنا باشند خطوط اصلی محتوای کتاب جز اشاراتی اندک آشنا بلکه تکراری است. خودش هم گاهی در جریان این مصاحبهی طولانی اشاره میکند که مثلا در وبسایت رسمی فلان موضوع را قبلا توضیح دادهام. اما یک تفاوت مثبت میان این کتاب و کارهای پیشین به چشم میخورد. اغلب گفتههای مشایخی تبیینهای شفافتری از همان نظرات سابقش است که گسترش و دقت بیشتری هم پیدا کرده است. برای لمس این موضوع کافی است به بحثی که او در صفحات ۲۳ تا ۳۱ دربارهی «ژرفا» در موسیقی، مسالهی بیانگری و «الهام» مطرح میکند توجه و سپس آن را با نظراتش در همین باره در وبسایت رسمیاش (اغلب مختصر) مقایسه کنیم.
بخشی از این ویژگیهای مثبت کتاب به نقش گفتگوکننده، نوع طراحی سوال، هدایت بحث و اشراف او بر خطوط فکری مشایخی مربوط است و بخشی هم به گنجایش قالب کتاب اما در نهایت بخشی هم به این بازمیگردد که اندیشمند-آهنگساز در گذر زمان اندیشههایش را صیقل بیشتری داده در بیان آنها به روشنی دست یافته است.
آنگونه که از سرشت چنین مصاحبهای میتوان انتظار داشت پراکندگیهایی هم دارد. گاه سوالاتی مطرح میشود که به سادگی با دیگر سوالها جفت و جور نمیشود. این خصلت را هر چه به پایان نزدیک میشویم بیشتر حاضر مییابیم تا آن هنگام که کتاب در فضایی وصیتنامهگون و متناقضنما با این جمله به پایان میرسد که «حرف آخر نداریم».
نویز
***
گفتگوی هارمونیک
این کتاب درباره علیرضا مشایخی آهنگساز موسیقی آوانگارد و شامل گفتگو با اوست. وی عمدتا به عنوان بنیانگذار موسیقی نو در ایران شناخته شده است. او یکی از پرکارترین آهنگسازان ایرانی موسیقی معاصر در سراسر جهان شناخته میشود و آثارش برای بیش از ۵۰ سال در داخل و خارج از ایران به اجرا درآمدهاند. در این کتاب اشکان خمسهپور با مشایخی به گفتگو پرداخته است و انتشارات سرود در سال ۱۳۹۷ این اثر را منتشر کرده است.
۱ نظر