ضیاالدین ناظم پور
دانی که چنگ و عود چه تقریر می کنند پنهان خورید باده که تعزیــــــر می کنند
ناموس عشق و رونق عشاق می برنـــد عیب جوان و سرزنش پیـــــــر می کنند
وقتی که در هنگامه ی کم مانند عصر حاضر،هر گفت و شنفتی در حوزه موسیقی نیازمند رعایت احتیاط از سوی اهالی موسیقی است (آن هم در هزاره سوم !) و هنوز تصمیم متفق القولی از سوی متوالیان فرهنگی در مورد حرمت یا حلت این هنر بیچاره اتخاذ نشده است، از” حافظ” که در بیدادگاه قرن هشتم می زیسته چشمداشتی به غیر از آنچه در ابتدا آمد، نمی توان داشت. این فجایع فرهنگی یعنی پنهان نوشی، پنهان نوازی، پنهان نگاری و… و از سوی دیگر حضور مستمر مورخان سر سپرده، سبب شده است که متاسفانه صفحات تاریخ مان را به ناگزیر در میان پنهان سرائی های ادبیات مان جستجو کنیم. و این واقعیت آنگاه نمود بیشتری پیدا می کند که بخواهیم در مورد تاریخ موسیقی ایران آن هم از نوع زنانه اش پژوهش کنیم و مجبور شویم از درگاه ادبیات هم با دستی تقریبا خالی باز گشته و سفرنامه های فرنگیان ساکن ایران را ورق بزنیم.
باری، هم زمان با حمله اعراب به ایران سکوت سیاه و سنگینی فضای موسیقی ایران را فرا می گیرد که تا قبل از حکومت قاجار تنها چند کتاب و رساله ی انگشت شمار از “فارابی”، ” ابن سینا”، “صفی الدین ارموی” و ” عبدالقادر مراغی” ( هر چند صد سال یک بار )حیات کم رنگ موسیقی را به عنوان هنر فراموش شده به یاد اهالی اش می آورد. قبل از ورود به موضوع اصلی این نوشتار، بهتر می بینم که نیم نگاهی به وضعیت زندگی زنان در دوره قاجار بیاندازیم تا درک ممنوعیت حضور زنان در اجتماع و ممنوعیت حیات موسیقی، فضای حاکم بر جامعه ایرانی قبل و بعد از حکومت قاجار را قابل لمس تر کند.
فراهم آمدن امکان بسیار محدود تحصیل برای زنان به بهانه های واهی از این قبیل که تحصیل زنان با دین اسلام منافات دارد و یا مغز زن ها کشش لازم برای کسب دانش را ندارد و زن ها تنها وطیفه تیمار مردان به دوششان است و از این دست دلایل باعث شده بود که اداره آمار ایران در سال ۱۳۰۴ تنها سه درصد از زنان ایرانی با سواد را به ثبت برساند.و چه دردمندانه باید بخوانیم که در قانون اساسی مشروطه مصوبه ۱۲۸۵ سه دسته از مردم حق رای ندارند:
مهجورین مجرمین و زنان.
در دربار ناصرالدین شاه که یکی از فرنگی مآب ها و روشنفکران آن دوران به حساب می آید، زنان با سواد ننگ سواد را از شوهرشان مخفی می کردند.
۱ نظر