گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

درباره آلبوم «خون ایرانی» اثر علی رهبری (۳)

نکته قابل توجه در این قطعه که با الهام از واقعه کربلای سال ۶۱ ه. ق نوشته شده، برداشت شخصی آهنگساز از روحیه و تفکری است که اساس مذهب انتظار، آیین‌های جمعی شیعی و ذهنیت قوم ایرانی را از این واقعه، شکل می‌دهد. فضای صوتی «نوحه خوان» حامل هیچ اندوه ویرانگر سیاه و نومید کننده‌ای نیست.

اثری آکنده از روح حماسی و حتى حاوی فرح و سروری متین و وزین است. پشت جلد صفحه چاپ سال ١٣۵۶، (شاید به نقل مستقیم از سازنده اثر) نوشته شده: «آهنگساز، در لحظه اوج احساسات و از خود بیخودی مردم، روح شاد//مانی// در موسیقی پدید می آورد. که رضایت معنوی آنان را از مراسمی که انجام می‌دهند، نمایانگر باشد.»

خون ایرانی (گرد //نت// سل):
این نام را علی رهبری، آهنگساز و رهبر ارکستر آن انتخاب کرده و از ساختار نحوی عنوان چنین بر می‌آید که برای مخاطبان غیر ایرانی است. با این حال، توجه او به عناصر ایرانی اثرش، قابل ردیابی است. نام این قطعه را «سنت ایرانی» روی نت سل نیز نوشته‌اند و رهبری این قطعه را در ۲۵ سالگی نوشت و در همان سال (۱۳۵۰) جایزه ممتاز آهنگسازی را از آکادمی وین گرفت. از این قطعه دو اجرا شنیده شده است. سمفونیک و کوارتت رهبری، این قطعه را با الهام از بداهه سرایی موسیقی ایرانی نوشته است و در آن نت سل به عنوان «مرکز»ی در نظر گرفته شده که دیگر نت‌ها گرد آن در حرکتند و مدام به سوی آن کشیده می‌شوند و برداشتی موسیقایی از مفهوم جذبه و حرکت و شوق وصل به ذات هستی در جهان وجود را تداعی می‌کنند.

در لوح حاضر، خون ایرانی برای کوارتت تنظیم شده است. نام نوازندگان ویولن، فلوت، پیانو و ویولنسل متاسفانه معلوم نشد و شاید نوازنده ویولن بیژن خادم میثاق باشد که سرپرست و مؤسس کوارتت اویرازیا در اتریش است. در «خون ایرانی» نیم جمله‌های ملودیک عمدا بدون این که یک تم کامل را ارائه بدهند. توالی جذاب این صداهایشان در گفت و گوی فلوت پیانو و ویولن در کشش‌های آرشه و ضربه‌های پیتزیکاتو شنیده می‌شود.

تأثیر پذیری آشکار علی رهبری از آهنگسازان استاد در موسیقی ارکسترال ایرانی (بیش از همه احمد پژمان) را نیز در جای جای این قطعه می‌توان دریافت. او در خون ایرانی موتیف‌های برخاسته از موسیقی مذهبی را در گفت و گوی پیانو و ویولن با استفاده از فواصل معتدل (Temperament) حل کرده و حالتی پررنگ آواز دشتی را ارائه می‌دهد. امتیاز اجرای درخشان و پرطنین بیژن خادم میثاق را باید در برداشت او از تحریرهای مخصوص (و تحریرهای موسیقی سنتی) دریافت که رنگ آمیزی‌ای محلی و بومی (Local) بازتاب می‌دهند.

موسیقی برای حقوق بشر

علی رهبری این قطعه را در سال ۱۳۵۳ با الهام از مفاد اعلامیه حقوق بشر ساخت و جایزه اول آهنگسازی و نشان درجه اول حقوق بشر را از آن خود کرد این قطعه در قالب صفحه ۴۵ دور نیز منتشر شده است.

علیرضا میرعلینقی

علیرضا میرعلی نقی

علیرضا میرعلینقی متولد ۱۳۴۵ در تهران
روزنامه‌نگار، پژوهشگر موسیقی و منتقد هنری

۱ نظر

بیشتر بحث شده است