درباره کتاب «ردیف مجلسی، اثر ذوق موسی معروفی» (۴)

بنابر دریافت نگارنده که بخش‌هایی از ردیف حاضر را پس از بازنویسی کامپیوتری در کوک اصلی آن با سنتور نواخته و از تازگی و غَنای مطالب و زیبایی پرجذبۀ آن_ که با حضور اشعار برگزیده و فاخر دوچندان شده_ محظوظ گردیده ردیف حاضر ردیفی مجلسی با بیانی هنری است که قابلیت ارائه به‌عنوان محتوایی شنیداری برای یک برنامۀ موسیقی دارد، برخلاف ردیف‌های میرزاعبدالله و آقاحسینقلی که بیشتر رویکرد مدرسی (مشقی) دارند و چندان مناسب ارائه به‌عنوان برنامۀ موسیقی و کنسرت نیستند. (همراهی شعر با جملات ساز محسناتی آموزشی نیز دارد که از آن میان می‌توان به کمک در حفظ مطالب، آموزش ضمنی ردیف آواز و نحوۀ جواب آواز به هنرجو اشاره کرد.)

برداشت نگارنده از اجرای این ردیف اینکه استاد موسی معروفی با ذهنیت پخته و خلاق خود ردیف حاضر را خلق نموده و به ردیف بیانی خلاقانه و هنری بخشیده که به‌زعم نگارنده متعالی‌تر، متفاوت‌تر و پرجذبه‌تر از ردیف‌های مشقی پیشینیان است.

از‌این‌رو، نگارنده عبارت «از ردیف‌های آقامیرزاعبدالله، آقاحسینقلی و درویش‌خان» را که به محتوای این مجموعه دلالت ندارد از عنوان کتاب حاضر حذف کرده و عبارت «گردآورنده موسی معروفی» را به «اثر ذوق موسی معروفی» تغییر داده است. (عبارت «اثر ذوق» از صفحۀ عنوان جزوۀ چهارگاه که حاوی آثار موسی معروفی در چهارگاه است و در سال ۱۳۱۱ به طبع رسیده اقتباس شده است.)

لازم به ذکر است موسی‌خان معروفی به درج نامش با عنوان «گردآورنده» بر کتاب ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی (چاپ ۱۳۴۲) نیز اعتراض داشته (که شرح نامۀ اعتراض او در مجلۀ موزیک ایران، سال ۱۳۴۲، شمارۀ ۱۰، منتشر شده) و بی‌شک اگر او هنگام چاپ اول این اثر_ که ردیفی نو و خلاقانه است_ زنده بود، با درج عبارت «گردآورنده موسی معروفی» بر صفحۀ عنوان موافقت نداشت.

نکتۀ دیگر در عنوان پیشین کتاب (دستگاه‌های موسیقی سنّتی ایران…» به‌کاربردن واژۀ «سنّتی» است که در زمان حیات موسی معروفی، ابوالحسن صبا و… مرسوم نبوده و به‌اشتباه از اواخر دهۀ چهل برای «موسیقی کلاسیک» ایران متداول شد. با التفات به این نکته و نیز نام‌گذاری جزوۀ آواز دشتی با عنوان فرعیِ دفتر اول از ردیف موسی معروفی، اینجانب نهایتاً عنوان پیشین کتاب را به‌ ردیف مجلسی، اثر ذوق موسی معروفی تغییر دادم.

به‌کاربردن اصطلاح «ردیف مجلسی» برای مجموعۀ حاضر، بر تمایز آن نسبت به ردیف مدرسی (مشقی) و ارزش هنری و اجرایی آن به‌عنوان برنامۀ موسیقی دلالت دارد. (شاید از‌این‌روست که آقای ارشد تهماسبی (۱۳۷۶) نیز جزوۀ آواز دشتی، دفتر اول از ردیف موسی معروفی را با تنظیم برای تار و سه‌تار با عنوان برنامۀ دشتی بازنشر کرده است.)