گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

کنسرتو از دیروز تا امروز

کنسرتو فرمی از موسیقی است که برای یک یا چند سولیست و ارکستر ساخته شده است. تاریخ اولین کنسرتوها به قرن هفدهم بر می گردد و هنوز هم هر ساله موسیقی هایی در این فرم نوشته می شود. این ژانر بستگی زیادی به انگیزه اجرا کنندگان و شنوندگان دارد؛ چراکه این فرم به سولیست مستعد این شانس را می دهد تا توانایی های خود را به نمایش بگذارد. البته کنسرتو میتواند معنی عمیقتری هم داشته باشد در دستهای هنرمند آهنگساز؛ کنسرتو رابطه بین فرد و جمعیت را مجسم می کند.

تعداد زیادی از کنسرتوهای محبوب در دوره باروک ساخته شده اند. ۴ کنسرتو ویولن ویوالدی با نام ۴ فصل (۱۷۲۵) از رابطه متقابل سولیست و ارکستر استفاده می کند تا به طرز مهیج و خیره کننده ای تصاویری از زمستان، بهار، تابستان و پاییز خلق کند.

۶ کنسرتوی Brandenburg از باخ (ca. 1720 ) که در واقع نوعی کنسرتو گروسو (concerto grosso) را به نمایش می گذارد ( یک نوع از کنسرتو با یک گروه از سولیستها و یک بافت متنوع و پیچیده از چندصدایی را داراست که در دوره باروک قبل از رواج کنسرتو طرفداران زیادی داشت)

آمادئوس موزار، از پیشگامان دوره کلاسیک در خلق کنسرتو بود. ۲۷ کنسرتو پیانوی او کار بی نقص او را ثابت کرد و به زیبایی آتش بازی کیبورد را با ارکستر درهم آمیخت. (موزارت همچنین برای دیگر سازها نیز کنسرتو نوشته است، از جمله: فلوت، ابوا، هورن، ویولون، چنگ و …) اما بتهون بود که واقعاُ اصوات کنسرتو هایش را مطابق با فضای موسیقی قرن ۱۹ تنظیم کرد.

۵ کنسرتو پیانو بتهوون و یک کنسرتو ویولن او دوباره رابطه ارکستر و سولیست را تعریف می کرد؛ متمایز کردن زیرکانه آنها و اجرای قطعه ای سلو و اضافه کردن چاشنی های منحصر به آن ساز، از شگردهای آهنگسازی او بود.

قرن نوزدهم اوج شکوفایی تورهای ویرتوزها بود و آهنگسازان کنسرتوهای رومانتیک خوشحال بودند که نهایت تکنیکهایشان را بر دوش سولیستها می گذاشتند.

فرانتس لیست، یک ستاره تمام عیار پیانو نوازی و همچنین آهنگسازی خوش قریحه بود که ۳کنسرتو پیانو نوشت و همچنین چند کار ارکستر و پیانو برای خودش داشت که در کنسرتوهایش اجرا میکرد و شنوندگان را شگفت زده میکرد.

برامس کنسرتو ویولن سنگین خود را به نوازنده بین المللی جوزف یواخیم (Joseph Joachim) اختصاص داد.

یواخیم از ویرتوزهایی بود که به بالندگی و رشد کنسرتو ویولون ها در اواخر دوره رومانتیک کمک شایانی کرد. یواخیم همکار بسیار خوبی برای آهنگسازان بزرگ بود تا کنسرتو ویولون هایشان را مطابق با تکنیک این ساز بسازند؛ مخصوصا در قسمت کادانس که فنی ترین قسمت و گاهی مشکل ترین قسمت در کنسرتو است که نوازنده به صورت سولو در مدت زمان کوتاهی به اجرا میپردازد و مهارت های خود را به نمایش میگذارد.
از دیگر کنسرتوهای مردمی قرن نوزدهم کنسرتو ویولن مندلسن در E minor, Op. 64، است (که امروز شاید مشهور ترین کنسرتو ویولون باشد)، کنسرتو پیانوی شومان در A minor, Op. 54 ، کنسرتو ویولن و کنسرتو پیانوی شماره ۱ چایکوفسکی ، ۲ کنسرتو پیانوی برامس و کنسرتو چلو دورژاک (Dvorák) در B minor هستند.

اگرچه کنسرتو ژانری بود که با رپرتوار سنتی اشتراکات زیادی داشت، ولی این فرم ثابت کرد که می تواند با ویژگی های موسیقی قرن بیستم (و بعد از آن) تطبیق پیدا کند.

از راخمانینف (که خود پیانیستی زبده هم بود) گرفته تا ادگار مایر (Edgar Meyer) آهنگساز و کنترباسیست، آثاری در فرم کنسرتو ولی در حال و هوای مدرن به جا مانده که گواهی بر زنده بودن این فرم در قرن جدید دارد.

دیمیتری شوستاکویچ، آهنگساز روس چندین کنسرتو ویولن، پیانو و ویلنسل نوشته است که نمونه های قابل توجهی از موسیقی مدرن روسیه است. بلا بارتوک مجارستانی نیز، در کارهایی چون کنسرتو برای ۲ پیانو و پرکاشن، از فرم کنسرتو استفاده کرده تا تجربیاتش را با ادغام ریتمهای موسیقی فولک شرق اروپا به نمایش بگذارد.

آلبان برگ با کنسرتو ویولنش نشان داد که فرم کنسرتو در این فرم تا چه حد قابلیت انعطاف دارد؛ حتی انبوه صداها و لایه های پیچیده در موسیقی لیگتی (György Ligeti) نیز به خوبی در کنسرتو پیانو، کنسرتو ویولن و کنسرتو ویلنسل او آمیخته است.

کنسرتو ویولون گلس یکی از کنسرتوهای تاریخی در موسیقی مینی مال بود که امروزه در کشورهای زیادی توسط نوازندگان مختلف به اجرا درآمده و معرف موسیقی مینیمال بوده است.

کنسرتو هنوز به عنوان یکی از پرطرفدار ترین فرم های آهنگسازی، بیشتر مواقع به صورت سه قسمتی و گاهی چهار قسمتی مورد استفاده قرار میگیرد. امروزه در تمام دنیا کنسرتوهایی برای سازهای گوناگون ساخته شده و اجرا میشود و
به نظر می آید که کنسرتوها نوشته خواهند شد مادامیکه کسی ایده ای متفاوت با دیگران داشته باشد.


allmusic.com

گفتگوی هارمونیک

گفتگوی هارمونیک

مجله آنلاین «گفتگوی هارمونیک» در سال ۱۳۸۲، به عنوان اولین وبلاگ تخصصی و مستقل موسیقی آغاز به کار کرد. وب سایت «گفتگوی هارمونیک»، امروز قدیمی ترین مجله آنلاین موسیقی فارسی محسوب می شود که به صورت روزانه به روزرسانی می شود.

دیدگاه ها ۳

بیشتر بحث شده است