گفتگوی هارمونیک
«درگاهی بر موسیقی دستگاهی ایران» عنوان کتابی است که بهتازگی توسط نشر «همآواز» در ۵۵۲ صفحه بهطبع رسیده است. نویسنده کتاب مهدی حاجیقاسمی آهنگساز، نوازنده تار و سهتار و مدرس موسیقی است. از وی تاکنون سه اثر موسیقی در قالب آلبوم با نامهای «کوچه دلگیر تو شد»، «اجاق سرد» و «کیمیای مهر» منتشر شده است. مبحث اصلی کتاب حاصر به تحلیل و آنالیز ردیف موسیقی دستگاهی اختصاص دارد.
ذکر نکاتی درباره این کتاب میتواند نگاه مولف را برای خواننده ملموستر جلوه دهد:
- مولف کتاب، دانش آموخته رشته آهنگسازی است و از طرفی سالها در زمینه مباحث مرتبط به موسیقی دستگاهی فعالیت داشته است. این مهم خود میتواند نگاه متفاوتی را در زمینه ردیفپژوهی بهوجود آورد. چراکه نویسنده به مسائل مربوط به موسیقی جهانی همچون فرم، هارمونی، کنترپوان و… آشنایی داشته و ادغام دانش موسیقی بینالمللی بههمراه شناخت عملی از موسیقی دستگاهی ایران میتواند نگاهی مدون و منظم و همچنین کاربردی را رقم زند.
- در بخشهای ابتدایی کتاب در مورد تئوریسینهای سده اخیر و روش کار و آرای آنها با توجه به نوشتههای موجود و قابل استناد سخن رفته است که خود میتواند برای خواننده ایجاد جذابیت کند.
- یکی از نکات حائز اهمیت در کتاب «درگاهی بر موسیقی دستگاهی ایران» بررسی و مطالعه هفده روایت معتبر از ردیف موسیقی ایرانی است. در پیشگفتار کتاب عنوان تمامی این هفده روایت آورده شده است. در میان این اسامی نگاه مولف به روایتهای آوازی ردیف و همچنین بررسی دو روایت استاد حسن کسایی از ردیف مکتب اصفهان و یا ردیف به روایت اساتیدی همچون علیاصغر بهاری و محمود تاجبخش مورد توجه است.
- کتاب در بخش ابتدایی به توضیح مقوله های بنیادی همچون دستگاه، ردیف، گوشه، مُد بهطور کامل پرداخته است. همچنین در این بخش در مورد مبحث فواصل و کاربرد عملی آنها در موسیقی ایرانی صحبت شده است. تعاریف و توضیحات در این بخش بهخوبی نگاه مولف را عیان میکند. نگاه ویژه به مقوله مُد خود گویای این مهم است. در انتهای این بخش توضیح در مورد مطالعه هر گوشه و اصطلاحات مورد استفاده نویسنده آورده شده است.
- یکی از ویژگیهای این کتاب نگاه به وسعتهای صوتی گوناگون برای هر گوشه و همچنین مشخص کردن روند حرکت مُدال گوشههاست. همچنین با اصطلاحات تازهای روبرو میشویم که نویسنده کتاب، خود آنها را برای بیان هدفی مشخص بهوجود آورده است. اصطلاحاتی همچون فرجام، فرود، سبب فرجام و سبب فرود از این دستند.
- توصیفهای مبسوط از هر گوشه با مثالهای متنوع علاوه بر قانونمندیای که توسط جدولی برای هر گوشه طراحی شده است قابل توجه و مثال زدنی است.
- در بخش پایانی باز با عنوان تازهای روبرو میشویم که قابلیت فراگیر شدن دارد. در بخش آخر عنوان «گوشههای آونگی» برای گوشههای تکرارشونده که هم میتوانند متریک باشند و هم ملودیک در نظر گرفته شده است. در این قسمت مولف غالب گوشههای دارای وزن را بهصورت پایهای یعنی هم از نطر وزن و هم از نطر ملودی و وجود آن در مُدهای مختلف بررسی کرده است.
کتاب «درگاهی بر موسیقی دستگاهی ایران» شکلی دایرهالمعارف گونه دارد که برای علاقمندان به موسیقی دستگاهی ایران و مسائل تئوری آن موسیقی طراحی و نوشته شده است.
۱ نظر