آروین صداقت کیش
نوازندگی امروزی
آلبوم طاق‌های ضربی بغداد را که می‌شنویم یک حکم تثبیت‌شده در ذهنمان فرو می‌ریزد. و آن چیزی نیست جز همان حکم تقویت‌شده به بنیۀ ملی‌گرایی افراطی که موسیقی ما از موسیقی فرهنگ‌های همسایۀ غربی‌مان متمایز و شاخص‌تر است. برخلاف معمول شباهتی که انتظار می‌رود کشف کنیم شباهت در محتوای موسیقایی (بیشتر مقام‌ها و ملودی‌ها و…) نیست. آن را پیشاپیش می‌شناسیم. در حقیقت از دیدگاه موسیقی‌شناسانه هم نقاط اشتراک سیستم‌های موسیقایی همسایه (خصوصا عربی و ترکی) با موسیقی دستگاهی ما تا اندازۀ قابل قبولی شناخته‌شده است و هم نقاط افتراق (و البته هم تا حدودی تاریخ تحول و استقلال‌شان از یکدیگر).
آن شباهت که چنین آلبومی معرفی می‌کند شباهت در رویکردهای امروزی شدن است. کافی است همان آغاز آلبوم، حجازکار را مد نظر بگیریم. در همین حال اگر یک نمونۀ برجستۀ ایرانی مانند اردوان کامکار هم در ذهن باشد روشن‌تر رویکردها را خواهیم دید. پیش از هر چیز گرایش سرسختانه به چیره‌دستی (به ویژه تلفیق کردن سرعت و دقت) است که گوش را می‌نوازد. اما پس از آن و در لایۀ بعد پای ترکیب‌های چندصدایی و آرپژها -که احتمالا همچون ایران منشاءی برون‌‌فرهنگی دارد- به میان می‌آید.
قطعه‌ای مانند نهاوند با صراحت هر چه تمام‌تر از همان لحظۀ نخست این شکل از تحولات را به نمایش می‌گذارد. دامنۀ بزرگی از موسیقی پاپ بین‌المللی و سازِ قرنش، گیتار گرفته تا درآمیزی‌های مُدال و… به میان می‌آید و نوازندگی عمر زیاد حکمت، نوازندۀ قانون عراقی را می‌سازد؛ چنان که گویی در منطقۀ وسیعی از اطراف ما سنت‌های موسیقایی به هنگام پوست انداختن و امروزی شدن رفتار مشابهی دارند یا دست کم یکی از رویکردهایشان آنجا که پای سازهای هم‌خانواده به میان می‌آید، همسان است.
شاید از این جایگاهی که ایستاده‌ایم نتوانیم مشخص کنیم درآمیختن این عناصر چندفرهنگی تا چه اندازه سازوار از کار درآمده و در خود فرهنگ مبدا چگونه دیده می‌شود. بااین‌حال آلبوم دریچه‌ای به گونه‌های سازی امروزی و نزدیک به موسیقی مردم‌پسند دنیای عرب باز می‌کند و فرصتی می‌شود تا ببینیم همسایگان جغرافیایی و فرهنگی‌مان چقدر به ما نزدیک‌اند و به این نکته بیاندیشیم که این امر لابد در میدان روابط انسانی نیز مابه‌ازائی دارد.
نویز
***
گفتگوی هارمونیک
عمر زیاد حکمت، نوازنده مشهور قانون، در یکی از سفرهای خود به ایران، اقدام به ثبت و ضبط روایت‌های خود از مقام‌های موسیقی عربی برای ساز قانون کرده است. این مجموعه با عنوان «طاق‌های ضربی بغداد» منتشر شده است. در این آلبوم مقام‌های موسیقی عربی با ساز قانون نواخته شده‌اند و در دو قطعه نیز، هنرمند کوبه‌ای‌نواز ایرانی نبیل یوسف شریداوی با سازهای دف و بندیراو را همراهی کرده است. نشر تلسک در سال ۱۳۹۷ این آلبوم را راهی بازار موسیقی کرده است.
۱ نظر