دلتا فریک
در قسمت قبل به معرفی اجمالی موسیقی بلوز و تاریخچه آن پرداختیم
و در ادامه این سری مقالات به بررسی نحوه شکل گیری بلوز در گذر زمان و سبکهای مختلف
آن می پردازیم.
بلوز از شاخص ترین فرمهای هنری موسیقی غرب به شمار می
رود که بر سایر سبکهای موسیقی و به خصوص موسیقی راک تاثیرات عمیقی داشته است. به
همین جهت شناخت دقیق تر بلوز و تامل در ریشه های تاریخی آن امری ضروری به نظر می
رسد.
Eric Clapton در کتاب اتوبیوگرافی خود می نویسد: “دل نگرانی من این
است که جوانان پنجاه سال بعد فکر کنند موسیقی بلوز را من یا مثلا B.B.King ابداع
کرده ایم. در حالی که شاید ندانند چنان غول هایی در موسیقی بلوز وجود داشته اند که
من در برابرشان هیچ حرفی برای گفتن ندارم!”
ریشه های بلوز
ریشه های اولیه بلوز در اعماق
تاریخ مدفون شده و اطلاع چندانی از آن در دست نیست. قدر مسلم آن است که آوازهایی که
بردگان سیاه از سرزمین مادریشان -آفریقا- به یادگار داشتند در طول چند قرن مجاورت
با موسیقی بومی آمریکا و الهام گرفتن از نغمات و ملودی های موسیقی اروپا به تدریج
فرم خاصی به خود گرفت و در اوایل قرن بیستم با نام موسیقی سیاه (Race Music) در
آمریکا مطرح شد.
موسیقی سیاهان در آن زمان در سه شاخه جداگانه و وابسته به
هم در حال رشد و تکامل بود که عبارت بودند از: جز و بلوز و رگتایم. با رشد صنعت
موسیقی و ساخته شدن گرامافون در دهه ۱۹۱۰ و نیز فعال شدن تعداد زیادی از شرکت های
محلی ضبط و پخش صدا آوای سیاهان توانست خود را به گوش مردم سراسر آمریکا برساند.
اولین نکته ای که باید در مورد بلوز به خاطر سپرد این است که بلوز (مانند
بسیاری از انواع موسیقی سنتی) اساسا از ماهیتی آوازی برخوردار است. ترانه هایی که
سیاهان در سرزمین مادریشان (آفریقا) سرمی دادند بیشتر سبک و سیاق آوازی (Vocal)
داشت یعنی بسیاری از آهنگ ها صرفا آوازهای دسته جمعی بودکه هنگام کار در مزارع می
خواندند وهیچ سازی هم به همراه نداشتند. اغلب به کف زدن بسنده می کردند یا حداکثر
یک ساز کوبه ای آنهارا همراهی می کرد. شاید اهمیت مقوله ریتم (Rhythm) را در موسیقی
سیاهان از همینجا بتوان دریافت.
این فرم آوازی را محققان بلوز “فریاد های مزرعه ای” (Field
Hollers) یا آرهولی (Arhoolie) نامیده اند. متاسفانه هیچ نمونه ضبط شده ای از این
آوازها در دست نیست و این اطلاعات بیشتر در نوشته های مربوط به قرن نوزدهم ثبت شده
و یا به وسیله نوازندگان بلوز بازگو شده است. فقط می دانیم که هنوز فرمی بسیار خام
و ابتدایی از آوازخوانی بوده و از متن منسجم و پرمفهومی برخوردار نبوده است.
Son House خواننده بزرگ بلوز می گوید: “آنچه از کودکی خود در مزارع
به یاد می آورم این است که دائم در حال آواز خواندن بودیم. البته نمی شد گفت آواز.
بیشتر فریاد هایی بود که هنگام کار سر می دادیم. آهنگهای ما راجع به اتفاقاتی بود
که در همان ایام برایمان رخ می داد و من فکر می کنم بلوز از همانجا آغاز شد.”
سنت آوازی دیگری که در بین سیاهان رواج یافت خواندن “آوازهای کاری”
(Worksongs) بود. اینها آوازهایی بودند که مانند فریادهای مزرعه ای به صورت گروهی
هنگام کار در مزارع و اردوگاهها خوانده می شد تا هماهنگی بیشتری بین افراد گروه
ایجاد کند. طبعا ریتم آهنگ با ریتم فعالیت مطابقت داشت و موجب روحیه بخشیدن به
کارگران و افزایش توان کاریشان می شد. اما کارهای سنگینی که بر گرده بردگان بینوا
(وبعدها زارعان و کارگران ستمدیده) گذاشته می شد آنها را همواره در آرزوی فرار و
رهایی نگه می داشت و اعتراض پنهان و آشکارشان را به شرایط موجود برمی انگیخت. همین
میل به آزادی و اعتراض نیشدار به اربابان سفید پوست بود که در قالب ترانه هایشان
متبلور می شد.
نمونه ای از این “آوازهای کاری” آهنگی است به نام “Take This
Hammer” که خواننده پرآوازه بلوز Leadbelly در سالهای ۱۹۲۰s ساخت و بسیار در بین
سیاهان محبوبیت داشت. به گوشه ای از این آهنگ توجه کنید.
Take this hammer, carry it to the captain
Take this
hammer, ‘n carry it to the captain
Tell him I’m gone, tell him I’m
gone
If he asks you, was I runnin’
If he asks you, was I
runnin’
Tell him I was flyin’, tell him I was flyin’
نوع دیگر آوازهای بلوز Spirituals بود. اینها آهنگهایی بودند
معمولا اندوهناک و حزن انگیز که ملهم از آموزه های مذهبی و با اشاره به مضامین
معنوی سروده می شدند. در واقع واکنش سیاهان بود به تمام ظلم ها و ستم هایی که در
قاره سفید بر آنها رفته بود و به ذکر فقر و تنگدستی و نیز فقدان و مرگ عزیزانشان
اختصاص داشت. مثلا در بخشی از آهنگ معروف “Death Letter Blues” خواننده (Son House)
می گوید:
You know I went in my room, I bowed down to pray
The
blues came along and drove my spirit away
I went in my room, I said I bowed
down to pray
I said the blues came along and drove my spirit away
در
بسیاری از موارد هم از روایات و شخصیت های انجیل برای آفرینش ترانه هایشان الهام می
گرفتند تا روایتگر فتح و رستگاری و ایمان به پیروزی نهایی با یاری خداوند باشند.
این بردگان هیچ گاه در کشاکش مصائب از رحمت الهی مایوس نشدند و می کوشیدند تا این
امیدواری را در هنرشان (منجمله بلوز) نیز نشان دهند. به عبارتی می توان گفت بلوز در
بدو پیدایش تا حد زیادی منبعث از اندیشه های مذهبی و متکی بر تعالیم آیین مسیحیت
بوده است. تا جایی که برخی خوانندگان بلوز رویه ای صرفا مذهبی در پیش گرفتند و با
سرودن آهنگهای کلیسایی پایه گذار سبک خاصی به نام Gospel Blues شدند.
Lord I Can’t
Keep From Crying Sometimes
Lord, I just can’t keep from crying sometimes
Lord, I
just can’t keep from crying sometimes
When my heart’s full of sorrow and my
eyes are filled with tears
Lord, I just can’t keep from crying
sometimes
My mother often told me, angels bonded your life away
She
said I would accomplish, but trust in God and pray
I’m on the King’s Highway,
I’m travelin’ everyday
‘Cause I just can’t keep from crying sometimes
بتدریج سیاهان مهارت بیشتری در فن آوازخواندن بدست آوردند و در اثر مجاورت
با موسیقی فولک آمریکا قابلیت ترانه سرایی را نیز در خود تقویت کردند و (به خصوص
بعد از پایان جنگ داخلی) مجموعه ای از ترانه های سنتی خلق کرده بودند که جزو
رپرتوار ارزشمند بلوز درآمده بود و بارها توسط خوانندگان بلوز اجرا می شد.
۱ نظر