گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk
حسین صبا (۱۳۰۳-۱۳۳۹)

حسین صبا در سال ۱۳۰۳ و در تهران متولد شد؛ وی فرزند میرزا حسین خان صبا ملقب به کمال‌السلطان و بنیانگذار روزنامه ستاره ایران بود. در سنین کودکی پدرش به علت مسایل سیاسی دستگیر و بر اثر شکنجه‌های متعدد در زندان رضاشاه دار فانی را وداع گفت و او زیر نظر مادر و خانواده مادری‌اش بزرگ ‌شد.

از کودکی و نوجوانی ایشان مطالب زیادی در دست نیست؛ همین قدر مشخص است که او در خانواده‌ای فوق‌العاده اصیل و علاقه‌مند به موسیقی پرورش یافت.

حسین صبا از سنین نوجوانی موسیقی را شروع کرد و از محضر دو استاد استفاده کرد؛ به طور محدود، استاد حبیب سماعی که برجسته‌ترین نوازنده سنتور آن دوره و سپس به صورت طولانی‌تر از محضر استاد ابوالحسن صبا استفاده کرد و در پیانو هم شاگرد استاد اصلانیان بود.
در آن زمان حسین صبا تنها نوازنده سنتور بود که تکنیک قدما را تا سر حد امکان و توان خود فرا گرفته بود و بعد هم تنها نوازنده سنتور به غیر از ابوالحسن صبا بود که در آن دوره به خط نت آشنایی داشت.

مرحوم صبا در پیانو هم به اندازه سنتور مهارت داشت و بسیار مورد تحسین بود؛ ولی به علت شخصیت ماخوذ به حیایی که داشت تا اواخر دهه ۱۳۲۰ که روح‌الله خالقی وی را در برنامه رادیو معرفی کرد با جامعه موسیقی آن زمان حشر و نشری نداشت؛ در آن برنامه رادیویی صبا به تکنوازی سنتور پرداخت و از آن پس شناخته شد.
در سال ۱۳۲۸ بعد از انحلال انجمن موسیقی ملی، روح‌الله خالقی هنرستان موسیقی ملی را تاسیس و برای تدریس سنتور از حسین صبا دعوت کرد؛ زیرا در آن زمان تنها نوازنده سنتور بود که تکنیک قدما را تا سر حد امکان و توان فراگرفته بود و بعد هم تنها نوازنده سنتوری بود که غیر از ابوالحسن صبا به خط نت آشنایی داشت.

بعد از فوت حبیب سماعی، تنها چند شاگرد از او باقی مانده بودند که آن‌ها فعالیت‌های حرفه‌ای موسیقی انجام نمی‌دادند؛ در واقع، سنتور در حال از بین رفتن بود و با کوشش صبا مقداری از مطالب و تکنیک‌های حبیب سماعی حفظ و ثبت می‌شود؛ در واقع حسین صبا واسط دو نسل حبیب سماعی و فرامرز پایور می‌باشد.

از حسین صبا نوارهای زیادی ضبط نشده است و تنها نوارهایی است که دوستان ایشان در محافل خصوصی ضبط کرده‌اند؛ البته حدود ۴۵ یا ۴۶ سال بعد از فوت وی، در آلبومی به نام صد سال سنتور، قطعه‌ای در دستگاه سرگاه از او منتشر شد و جامعه موسیقی ایران برای اولین بار صدای سنتور حسین صبا را شنید که البته این قطعه را در دوره بیماری نواخته بود.

حسین صبا دارای تکنیک قوی و محکمی بود و از هر نظر تسلط زیادی روی ساز داشت و به گوشه‌ها کاملا مسلط بود؛ ولی به علت بیماری که داشت، نتوانست تاثیر عمده و به سزایی در موسیقی ایران بگذارد و متاسفانه در سن ۳۵ سالگی فوت کرد.

از حسین صبا تنها یک کتاب خودآموز سنتور چاپ شده است که یکی از دقیقترین و بهترین کتاب‌های آموزش سنتور است؛ در این کتاب تمرین‌ها به صورت خلاصه و خیلی مختصر و در عین حال کاربردی و مفید است و همچنین مطالب مهمی از اساتید قدیمی مانند حسن خان شهنازی و یا حبیب سماعی در این کتاب گردآوری کرده‌اند؛ از ایشان شاگردان بسیاری باقی مانده است که برجسته‌ترین آن‌ها خانم ارفع عطرایی است که اولین بانوی موسیقیدان و اولین بانوی پژوهشگر موسیقی به شمار می‌آیند که تنها کسی بود که به طور مستمر و طولانی از محضر استاد حسین صبا استفاده کرد؛ من در واقع قسمت اعظم شناخت از استاد صبا را از او گرفته‌ام.

علیرضا میرعلینقی

علیرضا میرعلی نقی

علیرضا میرعلینقی متولد ۱۳۴۵ در تهران
روزنامه‌نگار، پژوهشگر موسیقی و منتقد هنری

۱ نظر

بیشتر بحث شده است